ΑΦΙΕΡΩΜΑ ΣΤΟΝ ΚΡΟΚΟ ΚΟΖΑΝΗΣ(Crocus sativus L.)

Μετά από σύντομο επαγγελματικό ταξίδι στην περιοχή της Κοζάνης μπήκα στον πειρασμό για μια σύντομη επίσκεψη στα χωριά με καλλιέργεια κρόκου στην περιοχή της Κοζάνης(μια και δυο μέλη του συλλόγου έκαναν το παρθενικό και τολμηρό ταξίδι να μεταφέρουν έναν αριθμό κυψελών στην περιοχή, με μη ικανοποιητικά όμως αποτελέσματα).













































































































































ΚΡΟΚΟΣ : ΤΟ ΦΥΤΟ ΚΑΙ Η ΚΑΛΛΙΕΡΓΕΙΑ ΤΟΥ

Μανώλης Πατσιλιάς
Πρόεδρος Αναγκαστικού Συνεταιρισμού Κροκοπαραγωγών Κοζάνης

"Κρόκος Σατίβους" (Crocus sativus L.) είναι το κατάλληλο βοτανικό όνομα γι' αυτό το φυτό, το οποίο φυτεύεται το καλοκαίρι και ανθίζει το φθινόπωρο. Έχει στενό, γρασιδωτό φύλλωμα με άσπρη κεντρική φλέβα, εμφανίζεται το χειμώνα και μαραίνεται πριν από το καλοκαίρι. Κανένα ίχνος από τον κρόκο δεν θα εμφανιστεί μέχρις ότου οι μέρες γίνουν μικρές και δροσερές.
Αυτός ο σπάνιος κρόκος, ο οποίος πρωτοεμφανίστηκε κατά πολλούς στην Ασία, είναι μέλος της οικογένειας φυτών Iris. Σήμερα καλλιεργείται εκτεταμένα στο Ιράν, το Κασμίρ, την Ελλάδα, την Ισπανία και το Μαρόκο. Μοναδική κροκοκαλλιεργούμενη περιοχή της χώρας μας είναι η περιοχή της Κοζάνης, με επίκεντρο τα γειτονικά χωριά Κρόκου, Καρυδίτσας και Ανω Κώμης.
Ο κρόκος είναι εύκολο να καλλιεργηθεί. Ήπιο κλίμα, βροχοπτώσεις και καλοδουλεμένο έδαφος είναι επαρκείς παράγοντες. Ένα ράντισμα με τρίμματα κοκάλων στο χώμα στο οποίο θα φυτευτεί ο κρόκος θα το προμηθεύσει με φώσφορο για μεγάλο χρονικό διάστημα. Η αναπαραγωγή γίνεται με την φυσική ανάπτυξη του υπόγειου τμήματος αναπαραγωγής, ιδιότητα που την έχουν λίγα μόνο φυτά. Η φυτεία γίνεται αργά, συνήθως κατά τους μήνες Ιούλιο και Αύγουστο. Οι βολβοί φυτεύονται σε απόσταση 10-15 εκατοστά μεταξύ τους και 20-25 εκατοστά βάθους. Για τη φυτεία ενός στρέμματος χρειάζονται 250-350 κιλά βολβοί. Πρέπει να προσέχουμε και να επιβλέπουμε τακτικά τη φυτεία γιατί οι βολβοί αποτελούν καλό μεζέ για διάφορα ζώα, όπως τυφλοπόντικες και αρουραίοι.
Το επίπεδο, ανοιχτό, χαμηλό τοπίο από την πόλη της Κοζάνης μέχρι τη λίμνη Πολυφύτου προσφέρει ιδανικές συνθήκες για την καλλιέργεια του κρόκου. Κάθε 6-9 χρόνια τα υπόγεια τμήματα αναπαραγωγής ξηλώνονται, καθαρίζονται και χωρίζονται, μετά επιδεικνύονται σε ένα άλλο μέρος επιτρέποντας έτσι το ξαλαφρωμένο πλέον έδαφος, να επανακτήσει όλες τις ουσίες που έχει χάσει λόγω της καλλιέργειας του κρόκου.
Κάθε φθινόπωρο, όταν ανθίζει ο κρόκος, οι ξηραμένες ωχρές εκτάσεις μεταβάλλονται σε μία θάλασσα από χρώματα, τα οποία ποικίλουν από πορτοκαλί σε βιολετί, σε λεβάντα. Η γη μεταμορφώνεται σε πορφυρή πεδιάδα. Ακόμη και τα σύννεφα σ' ένα λαμπρό γαλάζιο ουρανό φαίνεται να επηρεάζουν το χρώμα της έκτασης που βρίσκεται από κάτω τους.
Τα λουλούδια που αρχίζουν να βγαίνουν κατά τα μέσα Οκτώβρη μαζεύονται από συντροφιές, κατά κανόνα γυναικών και μεταφέρονται στα σπίτια με κοφίνια. Η κοπιαστική αυτή εργασία, που χρειάζεται και σχετική δεξιοτεχνία, συνεχίζεται από την ανατολή μέχρι και τη δύση του ηλίου και διαρκεί 20-25 ημέρες.
Ο κρόκος είναι έτοιμος για συγκομιδή μόλις το λουλούδι ανοίξει τελείως. Νωρίς το πρωί ή αργά το απόγευμα είναι η καλύτερη ώρα για συγκομιδή, διότι τα φυτικά έλαια βρίσκονται στην υψηλότερη δυνατή συγκέντρωση.
Κάθε πρωί με την αυγή οι αγρότες με τις οικογένειές τους, όλοι οι άνθρωποι αυτής της περιοχής, θα πάνε στα χωράφια με τα πόδια, με ποδήλατο, με μηχανάκι, με τρακτέρ ή με αυτοκίνητο. Με ρυθμούς που θυμίζουν μπαλαρίνα, άντρες, γυναίκες και παιδιά γονατίζουν χαμηλά για να αποσπάσουν τα πολύ μικρά άνθη και να τα ρίξουν μέσα σε ποδιές και μικρά καλάθια αποκομμένα πλέον από τον κορμό τους. Αυτή η κουραστική σκηνή επαναλαμβάνεται συνεχώς, μέρα με τη μέρα, γιατί ο κρόκος μαραίνεται και κάθε στίγμα γίνεται χειρότερο αν δεν μαζευτεί μέσα σε λίγες ώρες από το τελείωμα της άνθησής του.
Παρ' όλη την κούραση και τις αντίξοες καιρικές συνθήκες, που πολλές φορές επικρατούν, οι κροκοκαλλιεργητές αντιμετωπίζουν με χιούμορ την όλη κατάσταση, φωνάζοντας ο ένας τον άλλο και χαιρετώντας τον κάθε περαστικό. Αργά το απόγευμα τα χωράφια θα έχουν καθαριστεί, μόνο που θα καλυφθούν με βιολετί χρώμα την άλλη ημέρα το πρωί.
Στο σπίτι άλλο συνεργείο, δύο ατόμων, τοποθετεί τα άνθη λίγα - λίγα πάνω σε ειδικό τραπέζι όπου με τη δημιουργία αέρα από ηλεκτροκίνητους ανεμιστήρες ξεχωρίζει τα πέταλα από τους στήμονες και τα στίγματα.
Σε άλλο χώρο, μία ομάδα από γυναίκες κάθεται γύρω από ένα τραπέζι. Το δωμάτιο είναι ευωδιασμένο με τα εκατοντάδες χιλιάδες φύλλα κρόκου, που υπάρχουν μέσα. Οι γυναίκες με επιδεξιότητα ανοίγουν τα μοβ πέταλα και αποσπούν από το κάθε λουλούδι τα εναπομείναντα στίγματα από την προηγούμενη διαδικασία, τα οποία τα ρίχνουν σε μικρά πιάτα. Τα άνθη στοιβάζονται κατά το μήκος του τραπεζιού, ενώ οι γυναίκες έχουν θαμμένα τα πόδια τους μέσα στα αποβαλλόμενα λουλούδια. Η διαλογή όπως και το μάζεμα πρέπει να γίνεται αμέσως, πριν μαραθούν τα λουλούδια. Αυτές οι γυναίκες, με τη βοήθεια των ανδρών, θα δουλέψουν αρκετά μέσα στη νύχτα, αποκοιμόμενοι πολλές φορές επάνω στις καρέκλες τους.
Αργά το βράδυ ακολουθεί το στέγνωμα της σοδειάς. Η ξήρανση των στιγμάτων είναι η πιο βασική και λεπτή εργασία και απαιτεί πείρα, μεγάλη προσοχή και τέχνη. Αν ο κρόκος ξεραθεί κανονικά, διατηρεί αναλλοίωτες τις χαρακτηριστικές του ιδιότητες (χρώμα-άρωμα).
Η ξήρανση γίνεται με την τοποθέτηση σε λεπτά στρώματα των νωπών στιγμάτων, πάνω σε τελάρα με δικτυωτή συρμάτινη ή μεταξωτή βάση. Τα τελάρα μεταφέρονται σε θερμαινόμενα, σκοτεινά δωμάτια, που θερμαίνονται με θερμάστρες πετρελαίου, ξύλου ή κάρβουνου. Εκεί με προοδευτικά ανερχόμενη θερμοκρασία μέχρι 40°C, ο κρόκος στεγνώνει σε 8-12 ώρες. Την επόμενη μέρα συσκευάζεται μέσα σε τενεκέδες ή πλαστικές σακούλες.
Τις μέρες που ακολουθούν, τότε που οι νύχτες είναι μεγάλες, υπομονετικά οι γυναίκες σκυμμένες πάνω από ένα ταψί, διαχωρίζουν τους στήμονες από τα στίγματα και απομακρύνουν τις ξένες ύλες. Όταν ολοκληρωθεί και αυτή η εργασία, που διαρκεί από έναν έως τρεις μήνες, το προϊόν είναι πλέον έτοιμο να παραδοθεί στο συνεταιρισμό.
Παρ' όλο που τα περισσότερα χωράφια είναι προσεγμένα και παράγουν μεγάλα άνθη, χρειάζονται περίπου 150.000 λουλούδια για να πάρουμε ένα κιλό αποξηραμένα στίγματα Saffron και ακόμη ο πιο γρήγορος εργάτης μπορεί να μαζέψει 30.000 άνθη την ημέρα. Νέοι, γέροι και μεσήλικες σε κάθε οικογένεια πασχίζουν από το πρωί μέχρι πολύ αργά το βράδυ. Κουτσομπολεύουν, λένε ιστορίες, πειράζοντας ο ένας τον άλλο και παραπονιούνται για τις πονεμένες μέσες τους και το μουδιασμένο σώμα τους.
Το φύτεμα, το σκάλισμα, η συγκομιδή, η διαλογή και η αποξήρανση, όλα γίνονται με το χέρι. Κατά τη διάρκεια των τριών εβδομάδων της συγκομιδής, απασχολείται όλη η οικογένεια, όλη η κοινωνία της περιοχής. Οι δρόμοι, οι πλατείες, τα καφενεία στα χωριά μας είναι έρημα.
Την ώρα που η συγκομιδή φτάνει στο τέλος της, η οικογένεια και οι εργάτες είναι εξουθενωμένοι από την κουραστική εργασία των τελευταίων ημερών. Όμως η παραγωγή του κρόκου είναι ένα μέρος της ζωής της τοπικής κοινωνίας και έχει δημιουργήσει ένα δεσμό και μία λογική που κάνει τους νέους να είναι διατεθημένοι να συνεχίσουν να ζουν στα χωριά τους.
Ο κρόκος είναι η σημαντικότερη καλλιέργεια στο Ν.Κοζάνης. Ενα στρέμμα θα επιφέρει περίπου κατά μέσο όρο 800 γρ. Saffron το έτος. Κάθε χρόνο παράγονται στην περιοχή μας 6-8 τόνοι Saffron που στη συνέχεια μέσα από τον συνεταιρισμό φεύγουν, κυρίαρχα, για τις αγορές του εξωτερικού.
Ο κροκοπαραγωγός θα βγάλει ένα αξιόλογο μερίδιο από το ετήσιο εισόδημά του. Ένας τυπικός καλλιεργητής από τους 1500 που υπάρχουν στο Ν.Κοζάνης μπορεί να πάρει και το 20-40% του εισοδήματός του μέσα σε λίγες εβδομάδες. Από μία επιτυχημένη συγκομιδή ο κρόκος συχνά μπορεί να αποδειχθεί θησαυρός για τις δύσκολες ώρες.
Ο κρόκος είναι το πιο πολύτιμο καρύκευμα του κόσμου, που πολλές φορές ανταγωνίζονταν γραμμάριο με γραμμάριο το κόστος του χρυσού. Σήμερα ένα γραμμάριο στη λιανική κοστίζει περισσότερο από 1.000 δρχ., ώστε πολλοί να τον αποκαλούν "κόκκινο χρυσό". Η μεγάλη αξία του οφείλεται κυρίως στο γεγονός ότι ο κρόκος ακόμη και σήμερα καλλιεργείται και περισυλλέγεται όπως γινόταν επί χιλιετηρίδες, με τα χέρια.
Για αιώνες πριν από την καλλιέργειά του στην Κοζάνη, ο κρόκος ήταν ένα πολύ σημαντικό είδος πολυτέλειας στην Περσία, καθώς επίσης και ένα πολύτιμο είδος συναλλαγής στις χώρες της Ασίας. Οι Φοίνικες αφιέρωναν πίτες από κρόκο στη θεά Αστάρτη. Μικρά τενεκεδένια τεμάχια με Saffron βρέθηκαν σε Αιγυπτιακές μούμιες. Η Κλεοπάτρα χρησιμοποιούσε τον κρόκο στα καλλυντικά της. Εχει αναφερθεί από τον Ομηρο, τον Πλίνιο και τον Ιπποκράτη.
Λέγεται πως σε μικρές δόσεις αγαλλιάζει το πνεύμα. Πολλοί είναι εκείνοι που το είχαν επαινέσει ως χωνευτικό, ως καταπραϋντικό, ως αφροδισιακό. Στον αιώνα μας οι χρήσεις του είναι περισσότερο μαγειρικές. Οι Άραβες, οι οποίοι είναι οι μεγαλύτεροι καταναλωτές κρόκου, τον χρησιμοποιούν για να αρωματίσουν το αρνί, το κοτόπουλο και τα φαγητά με ρύζι. Είναι απαραίτητο για τη Γαλλική bouillabaisse και το Ιταλικό risotto . Στην Ισπανία η πιο δημοφιλής χρήση του κρόκου είναι στην paella. Στην περιοχή μας ο κρόκος χρησιμοποιείται μόνο στο τσίπουρο και αυτό γιατί υπάρχει έλλειψη ζωντανής τοπικής παράδοσης. Τελευταία γίνεται μεγάλη προσπάθεια να περάσουμε τον κρόκο και στη δική μας κουζίνα και στα ελληνικά εστιατόρια.
Ο κόκκινος Ελληνικός κρόκος, το αγνό αυτό προϊόν της Ελληνικής γης, κατατάσσεται στην καλύτερη ποιότητα Saffron στον κόσμο. Πολύτιμο μπαχαρικό, δίνει μία ιδιαίτερη γεύση και χρώμα στο φαγητό, στα ροφήματα, στα ποτά, στα τυροκομικά και σε αμέτρητες άλλες εφαρμογές.
Η ποιότητα του κρόκου εξαρτάται κατά μεγάλο βαθμό από το μέρος που καλλιεργείται, αλλά κύρια από τον τρόπο επεξεργασίας που γίνεται από τον παραγωγό. Υπάρχει μεγάλη διαφορά στην ποιότητα. Εάν είναι καφέ το προϊόν, είναι ως επί το πλείστον παλιό, άσχημα συσκευασμένο ή ακόμη και νοθευμένο. Το να αγοράζεις "νήματα" κρόκου από ένα φημισμένο εμπορικό οίκο, είναι ο καλύτερος τρόπος για να είσαι σχεδόν βέβαιος ότι αγοράζεις καλό προϊόν. Το χρώμα του είναι διακριτικό, βαθύ σκούρο κόκκινο με μυρωδιά χαρακτηριστική έως έντονη. Το γνήσιο Saffron πωλείται μέσα σε τενεκεδένια δοχεία και φιαλίδια και συνήθως αποθηκεύεται σε σκοτεινά σημεία.
Η Ελλάδα κάνει εξαγωγές κρόκου από τις αρχές του αιώνα μας διαθέτοντας σχεδόν το 100% της παραγωγής στις χώρες της Ευρώπης, της Αμερικής και της Ασίας. Οι κυριότεροι πελάτες του Ελληνικού κρόκου σήμερα είναι οι Ισπανοί, οι Ιταλοί και οι Γάλλοι, οι οποίοι απορροφούν περισσότερο από το 80% της ετήσιας σοδειάς μας.
Στο παρελθόν, πριν την ίδρυση του συνεταιρισμού, υπήρχε πολύ δουλειά για λίγα λεφτά. Οι έμποροι και οι κροκομεσίτες λυμαίνονταν το μόχθο και ιδρώτα των παραγωγών, με αποτέλεσμα η καλλιέργεια του κρόκου μέχρι το τέλος της δεκαετίας του '70 να είναι περιορισμένη.
Οι γεροντότεροι των χωριών μας θυμούνται ότι μερικά χρόνια πριν φύγουν οι Τούρκοι από την περιοχή μας, υπήρχαν φυτεμένα με κρόκο περί τα 1500 στρέμματα. Την εποχή εκείνη η στρεμματική απόδοση ξεπερνούσε το κιλό σε ξερό προϊόν, αλλά τα στίγματα των λουλουδιών διατίθονταν συνήθως χλωρά.
Από το 1918 μέχρι το 1928 η καλλιέργεια του κρόκου περιρίστηκε σε λίγα μόνο στρέμματα (περίπου 200) των χωριών Κρόκου και Καρυδίτσας. Οι λόγοι αυτής της στρεμματικής μείωσης ήταν κυρίως η επέκταση της καπνοκαλλιέργειας στην Μακεδονία, που απέδιδε πολύ εκείνη την εποχή. Χαρακτηριστικά σημειώνουμε ότι το 1927 η κροκοφυτεία περιορίστηκε μόλις στα 75 στρέμματα.
Από το 1928 όμως η τιμή του κρόκου άρχισε να παρουσιάζει κάποια άνοδο, για να φθάσει στα 3-4 χρόνια πριν από τον τελευταίο παγκόσμιο πόλεμο από 800-2500 δρχ. στο υπερβολικό ύψος των 8.000-10.000 δρχ. την οκά. Κάπως ανάλογα με τις τιμές αυξάνονταν και η καλλιέργειά του, αφού κατά τα τελευταία αυτά χρόνια (1937-1939), έφτασε στα 900-1000 στρέμματα.
Κατά την δεκαετία που ακολούθησε (1940-1950) οι πολεμικές περιπέτειες της χώρας μας συνετέλεσαν στην μείωση της καλλιέργειας στα 200-500 συνολικά στρέμματα, ενώ οι τιμές που δίνονταν στους παραγωγούς μόλις κάλυπταν τα έξοδα παραγωγής.
Το ίδιο όμως εξακολούθησε και κατά την επόμενη 15ετία (1950-1965), αφού η ετήσια κροκοπαραγωγή δεν ξεπέρασε κατά την διάρκεια όλης αυτής της περιόδου τα 1000 κιλά και οι τιμές τις 2.000-4.500 δρχ. το κιλό.
Οι χαμηλοί ρυθμοί ανάπτυξης του φυτού, στην περίοδο αυτή, οφείλονται κύρια στην ελλιπή ενημέρωση που υπήρχε σχετικά με τις χρήσεις του προϊόντος και στις χαμηλές τιμές διάθεσής του, που μόλις έφθαναν για να καλύψουν το κόστος παραγωγής.
Στην περίοδο 1971-1982 έχουμε σημαντική αύξηση τόσο της καλλιεργούμενης έκτασης όσο και του συνόλου του παραγόμενου προϊόντος. Κύριο χαρακτηριστικό αυτής της περιόδου είναι η δημιουργία του Αναγκαστικού Συνεταιρισμού Κροκοπαραγωγών, που αποτέλεσε ένα καταλυτικό βήμα για την επίλυση των διαφόρων προβλημάτων διάθεσης του κρόκου.
Τέλος, από το 1983 έως και σήμερα, με εξαίρεση την περίοδο 1983-1986 που είχαμε σημαντική μείωση της παραγωγής, παρατηρείται σταθερή αύξηση των καλλιεργούμενων εκτάσεων, του παραγόμενου προϊόντος και της τιμής διάθεσης αυτού.
Η ίδρυση του Αναγκαστικού Συνεταιρισμού Κροκοπαραγωγών Κοζάνης το 1971 αναμφισβήτητα υπήρξε σταθμός για την παραπέρα εξέλιξη και ανάπτυξη της κροκοφυτείας. Σε σύντομο χρονικό διάστημα η κροκοκαλλιέργεια εξελίχθηκε σε δυναμική καλλιέργεια και σήμερα καλύπτει περισσότερα από 10.000 στρέμματα.
Η καλλιέργεια αυτού του φυτού παρουσιάζει ενδιαφέρον τόσο για την οικονομία των κροκοπαραγωγών, που εξοικονομούν μία αξιόλογη καθαρή πρόσοδο και ένα καλύτερο γεωργικό εισόδημα, όσο και για την εθνική οικονομία, που εξασφαλίζει κάθε χρόνο από την εξαγωγή του προϊόντος συνάλλαγμα εκατοντάδων εκατομμυρίων δραχμών.
Συγκρίνοντας το εισόδημα και την καθαρή πρόσοδο της κροκοκαλλιέργειας με όλες τις υπόλοιπες στο Νομό Κοζάνης και ιδιαίτερα με την ασύμφορη πλέον καλλιέργεια των σιτηρών, διαπιστώνουμε ότι υπερτερεί κατά πολύ, πράγμα που σημαίνει ότι τα περιθώρια επέκτασής της είναι αρκετά μεγάλα. Εξ' άλλου η σύνθεση και η μικρή σχετικά γονιμότητα των πολυτεμαχισμένων εκτάσεων που διατίθενται για τις κροκοφυτείες δεν επιτρέπουν αξιόλογες αποδόσεις σε άλλα προϊόντα.
Η αγορά του Saffron δεν είναι μικρή και οι δυνατότητες επέκτασης των εφαρμογών του κόκκινου κρόκου και των παραπροϊόντων του στην Τεχνολογία Τροφίμων, τη Βαφική και την Φαρμακευτική είναι τεράστιες.
Σήμερα, αν και οι μέθοδοι καλλιέργειας, συλλογής και επεξεργασίας του κρόκου παραμένουν σχεδόν οι ίδιες, η εκμετάλλευσή του κρίνεται δυναμική και παρουσιάζει από τα ακόλουθα χαρακτηριστικά :
* Απασχολεί περίπου 1500 αγροτικές οικογένειες στο Νομό Κοζάνης.
* Αποδίδει ετήσιο οικογενειακό εισόδημα 150.000 δρχ. ανά στρέμμα(440 euro per stremma), που με τις καλύτερες παραγωγικές και κλιματολογικές συνθήκες δεν θα κάλυπτε το κόστος οποιασδήποτε καλλιέργειας.
* Αποφέρει συνολικά στο Νομό Κοζάνης και την Εθνική μας Οικονομία κοντά στο 1,5 δις ετησίως σε συνάλλαγμα.
* Είναι καλλιέργεια χωρίς ιδιαίτερες απαιτήσεις.
* Δεν έχει ανάγκη μεγάλων εκτάσεων.
* Δεν αποτελεί πλεονάζουσα παραγωγή σε Ευρωπαϊκό επίπεδο.
* Εχει σημαντικές χρησιμότητες, οι οποίες μπορούν να εφαρμοσθούν περαιτέρω.
Η κροκοκαλλιέργεια στο Νομό Κοζάνης έχει άριστες προοπτικές, αρκεί να προσεχθούν ορισμένα πράγματα. Πρέπει να προσέξουμε να καλλιεργήσουμε σωστά τον κρόκο στη φυτεία και να κάνουμε τη συλλογή - διαλογή - ξήρανση - συντήρησή του με σχολαστικότητα. Ετσι, θα έχουμε αύξηση των στρεμματικών αποδόσεων και βελτίωση της ποιότητας. Η βελτίωση της ποιότητας και η τυποποίηση του προϊόντος με την εφαρμογή του κατάλληλου MANAGEMENT και MARKETING θα δώσουν ώθηση στο προϊόν και τα σημερινά αποτελέσματα θα πολλαπλασιασθούν προς όφελος της τοπικής κοινωνίας και εν γένει της εθνικής οικονομίας.
http://www.iama.gr/ethno/crocus/ptsls.html
________________________________________




http://www.safran.gr/

Ο Κρόκος ο ήμερος (Crocus sativus L.) είναι ενα από τα πιο σπάνια φαρμακευτικά φυτά. Τα αποξηραμένα στίγματα του λουλουδιού αποτελούν τον πολύτιμο κρόκο ή σαφράν ή ζαφορά ή σαφράνι.
Εδώ και τριακόσια χρόνια ο Κρόκος Κοζάνης καλλιεργείται και αναπτύσσεται αποκλειστικά στο Ν. Κοζάνης. Ξεχωρίζει για την άριστη ποιότητα του, που τον κατατάσσει στην πρώτη κατηγορία κρόκου βιολογικής καλλιέργειας στον κόσμο.
Διατίθεται σε δύο μορφές, νηματίδια και σκόνη, σε ειδικές συσκευασίες.
• Αντιθρομβωτικό
Το εκχύλισμα στιγμάτων κρόκου, προκαλεί αναστολή της συγκόλλησης των αιμοπεταλίων. Παράλληλα, διαπιστώθηκε και η αντιπηκτική δράση του.
• Τονωτικό
Βοηθά στη μείωση της χοληστερίνης, στην πέψη, σε κρίσεις άσθματος, στη ναυτία, στο πρήξιμο της νεογιλής οδοντοφυΐας, είναι εμμηναγωγό, αντιπυρετικό και δυναμωτικό.
Οι θεραπευτικές του ιδιότητες είναι γνωστές από την αρχαιότητα, όπως αναφέρεται σε αιγυπτιακό πάπυρο που χρονολογείται από το 1550 π.Χ., ενώ αποτελούσε απαραίτητο συστατικό στα ιατρικά παρασκευάσματα του Ιπποκράτη, του Διοσκουρίδη και του Γαληνού, οι οποίοι τον συνιστούσαν ως παυσίπονο, αντιπυρετικό, υπνωτικό, εμμηναγωγό, επουλωτικό. Μεγάλο είναι το ενδιαφέρον και της σύγχρονης ιατρικής για τον κρόκο. Η σχετική έρευνα είναι συνεχής και πολύπλευρη. Από τα μέχρι τώρα αποτελέσματα διαπιστώθηκε με βεβαιότητα ότι ο κρόκος ασκεί:
1. Αντιοξειδωτική δράση.
Η δράση αυτή θεωρείται σήμερα ιδιαίτερα επωφελής για τον οργανισμό από πολλές πλευρές.
2. Αντιθρομβωτική δράση.
Αποτέλεσμα της αντιαιμοπεταλιακής δράσης που παρατηρήθηκε σε εργαστηριακό επίπεδο. Στη δράση αυτή αποδίδεται η μειωμένη συχνότητα καρδιαγγειακών επεισοδίων στη Valencia της Ισπανίας όπου η κατανάλωση κρόκου είναι μεγάλη.
3. Αντικαρκινική δράση.
Η δράση αυτή διαπιστώθηκε από πολλές έρευνες σε καθαρά πειραματικό επίπεδο.*
4. Βελτιώνει την εγκεφαλική λειτουργία και ιδιαίτερα τη μνήμη (στην Ιαπωνία κυκλοφορεί ήδη επίσημα σχετικό σκεύασμα).

5. Ανακουφίζει από τις ενοχλήσεις κατά την οδοντοφυΐα (σχετικό σκεύασμα κυκλοφορεί στην Ευρώπη). Μέχρι στιγμής, η ίπ νίίΓΟ μελέτη ιης βιολογικής δραστικότητας των φυσικών υδατοδιαλυτών καροτενοειδών του κρόκου έδειξε ότι αναστέλλουν τον πολλαπλασιασμό και ταυτόχρονα διαφοροποιούν τα ανθρώπινα καρκινικά κύτταρα των σειρών Κ562 και Ηί-60 (λευχαιμικά κύτταρα)

Την τελευταία δεκαετία, μελετούνται συστηματικά τα συστατικά του κρόκου για την αντιοξειδωτική, αντικαρκινική και αντιθρομβωτική τους δράση Είναι γνωστό ότι, η βιταμίνη Α και τα ρετινοειδή παράγωγα της παρουσιάζουν μια ξεκάθαρη αντικαρκινική δράση. Το μεγάλο πρόβλημα τους όμως όταν χρησιμοποιούνται σε μεγάλες δόσεις, είναι η τοξικότητα τους. Τα καροτενοειδή του κρόκου, και κυρίως τα παράγωγα των γλυ-κοζυλεστέρων της κροκετί-νης, αναμένεται, όπως και στην περίπτωση του all-trans και 13-cis ρετινοϊκού οξέος, να εμφανίζουν μειωμένη τοξικότητα συγκριτικά με τη βιταμίνη Α και τα ρετινοειδή παράγωγα της, χωρίς να χάνουν τίποτα από τις αντικαρκινικές και διαφοροποιητικές τους ιδιότητες. Μέχρι στιγμής, η in vitro μελέτη της βιολογικής δραστικότητας των φυσικών υδατο-διαλυτών καροτενοειδών του κρόκου έδειξε ότι αναστέλλουν τον πολλαπλασιασμό αλλά ταυτόχρονα διαφοροποιούν τα καρκινικά κύτταρα των σειρών Κ562 και ΗL-60. Τα αποτελέσματα ήταν ανάλογα με αυτά εμπορικών σκευασμάτων της ίδιας χημικής οικογένειας (β-carotene, ATRA, Etretinate). Έρευνες γίνονται ακόμα για την δράση του κρόκου σε αδενοκαρκινώματα του εντέρου, για την κυτταρολιτι-κή του δράση σε καρκινικά κύτταρα, την ενεργοποίηση των μακροφάγων, τα ρυθμιστικά αποτελέσματα του κρόκου στην τοξικότητα χημικών ουσιών καθώς και για τη μείωση της χοληστερίνης.
Ο κρόκος περιέχει τα καροτενοειδή κροκίνες και κροκετίνη, υπεύθυνα για το χρώμα των στιγμάτων. Τα στίγματα περιέχουν επίσης αρωματικό αιθέριο έλαιο, με κύριο συστατικό τη σαφρανάλη. Αλλο συστατικό είναι η πικρο-κροκίνη, υπεύθυνη για την ιδιαίτερη του γεύση.
Γάλα με κρόκο
Καταπραϋντικό ποτό που μπορεί να βοηθήσει στην ελάφρυνση καρδιακών προβλημάτων. Βραστέ 1 φλυτζάνι γάλα. προσθέστε μια πρέζα κρόκου και σιγοβράσιε για δύο λεπτά. Το πίνετε μία φορά την μέρα.
πρόσμιξη κρόκου
Βάζετε 1 πρέζα νηματίδια κρόκου και 100 ιηΐ καθαρό οινόπνευμα σε κλειστό γυάλινο δοχείο για 14 ημέρες. Με ένα σταγονόμετρο, βάζετε 10-20 σταγόνες στη γλώσσα για να βελτιώσετε τη διάθεση σας,
Συμβουλή
Το τρίψιμο των ούλων σας με κρόκο ελαττώνει τον πόνο και την φλεγμονή. Τρίψτε μερικά στίγματα σε σκόνη και κάντε ελαφρό μασάζ στα ούλα σας. Μπορείτε αν θέλετε να αναμείξετε τον κρόκο με μέλι.

Ο Κρόκος Κοζάνης (ελληνικό safran) ξεχωρίζει για την αρίστη ποιότητα του, που τον κατατάσσει στην πρώτη κατηγορία safran στον κόσμο, Μία ελάχιστη ποσότητα Κρόκου Κοζάνης προσθέτει υπέροχη γεύση, χρώμα και άρωμα σε κάθε φαγητό σας, όπως ζυμαρικά, ρύζι, σούπες, σάλτσες, κοτόπουλο, κρέας, ψάρια. Ο Κρόκος Κοζάνης είναι απόλυτα αγνός, και σε συνδυασμό με τον καφέ η το τσάι αποτελεί ένα εξαιρετικό ρόφημα
ΟΔΗΓΙΕΣ ΓΙΑ ΤΗ ΧΡΗΣΗ ΤΟΥ ΚΡΟΚΟΥ
Οι ίνες του κρόκου δίνουν στο φαγητό ένα φωτεινό κίτρινο χρώμα, μια ευχάριστη υπόπικρη γεύση πολύ χαρακτηριστική και άρωμα ελαφρά ιωδιώδες. Για να φανεί το χρώμα του στο φαγητό δεν πρέπει να χρησιμοποιηθούν υλικά που δίνουν εντονότερο από το κίτρινο χρώμα, όπως η ντομάτα ή το σπανάκι. Σε τέτοια φαγητά μπορείτε να χρησιμοποιήσετε σαφραν μόνο για τη γεύση του. Το μόνο που πρέπει να προσέξετε είναι η ποσότητα. Αν βάλετε πολύ σαφραν θα είναι πολύ έντονη η μυρωδιά. Στις συνταγές του εντύπου το υλικό είναι μετρημένο για να ταιριάζει σ' ένα μέσο γούστο, κι έτσι αφού το δοκιμάσετε, μπορείτε να αυξήσετε τη δόση σύμφωνα με τη δική σας προτίμηση. Αυξήστε λίγο κάθε φορά γιατί, αν η ποσότητα είναι μεγάλη, θα έχετε το αντίθετο αποτέλεσμα. Πριν χρησιμοποιήσετε το σαφραν βάλτε το σε ένα μπολ με λίγο νερό και αφήστε το έως 2 ώρες, ώστε να βγάλει το χρώμα του. Οι ίνες χρειάζονται περισσότερο χρόνο από το σαφραν σε σκόνη. Αν πρόκειται να το χρησιμοποιήσετε σε ζύμη, το μούλιασμα είναι απαραίτητο, ενώ σε φαγητό που θα βράσει, το χρώμα μπορεί να αναπτυχθεί περισσότερο στη διάρκεια του μαγειρέματος. Ένας άλλος τρόπος είναι να πασπαλίσετε το σαφραν στο φαγητό, τη στιγμή του σερβιρίσματος, ιδιαίτερα αν είναι σούπα. Είναι εντυπωσιακό καθώς αρχίζει να βγάζει κίτρινο χρώμα γύρω από τις κόκκινες ίνες του. Για να μπορείτε να ρυθμίσετε την ποσότητα μετρώντας τις ίνες πρέπει να ξέρετε ότι 1 γραμμάριο σαφραν έχει 320-360 ίνες ανάλογα με το μήκος και το πάχος τους.
ΜΑΓΕΙΡΙΚΗ
ΡΙΖΟΤΟ ΜΕ ΚΑΛΑΜΑΡΙΑ ΚΑΙ ΓΑΡΙΔΕΣ ΡΙΖΟΤΟ ΑΛΑ ΜΙΛΑΝΕΖ ΣΠΑΓΓΕΤΙ ΚΑΡΜΠΟΝΑΡΑ ΚΟΤΟΠΟΥΛΟ ΠΙΚΑΝΤΙΚΟ
ΜΥΔΙΑ A LA CREME ΜΕ ΣΑΦΡΑΝ ΠΑΤΑΤΕΣ ΜΕ ΣΑΦΡΑΝ ΓΑΛΕΟΣ ΜΕ ΣΑΦΡΑΝ ΣΕ ΛΑΔΟΧΑΡΤΟ ΠΑΤΑΤΕΣ ΜΕ ΚΡΟΚΟ ΚΑΙ ΣΚΟΡΔΟ
ΑΡΤΟΠΟΙΟΙΑ/ΖΑΧΑΡΟΠΛΑΣΤΙΚΗ
ΧΡΥΣΑΦΕΝΙΟΣ ΧΑΛΒΑΣ ΠΑΓΩΤΟ ΜΕ ΣΑΦΡΑΝ ΑΧΛΑΔΙΑ ΜΕ ΒΑΝΙΛΙΑ ΚΑΙ ΚΡΟΚΟ ΨΩΜΙ ΜΕ ΣΑΦΡΑΝ
ΡΟΦΗΜΑΤΑ / ΠΟΤΑ
ΡΟΦΗΜΑ ΜΕ ΓΑΛΑ ΚΑΙ ΣΑΦΡΑΝ ΑΡΩΜΑΤΙΚΟΣ ΚΑΦΕΣ ΜΕ ΜΠΑΧΑΡΙΚΑ ΤΣΑΙ ΜΕ ΣΑΦΡΑΝ ΑΝΑΨΥΚΤΙΚΟ ΜΕ ΜΕΛΙ





http://www.matia.gr/7/71/7105/7105_1_7.html

Ο ΚΡΟΚΟΣ ΚΑΙ Η ΠΡΟΛΗΨΗ ΤΟΥ ΚΑΡΚΙΝΟΥ


Δημοσίευση : 13/03/2006

ΠΕΤΡΟΣ Α. ΤΑΡΑΝΤΙΛΗΣ
Επίκουρος Καθηγητής (Τμήμα Ενόργανης Χημικής Ανάλυσης Φυσικών Προϊόντων)
Επίδραση συστατικών του κρόκου (saffron)
στα λευχαιμικά κύτταρα Κ562 και HL60
Εργαστήριο Χημείας, Γενικό Τμήμα, Γεωπονικό Πανεπιστήμιο Αθηνών
1. Εισαγωγή
Ο Crocus sativus L (Κρόκος ο ήμερος) ή ζαφορά είναι ένα από τα σπάνια αρτυματικά και φαρμακευτικά φυτά, που απαντάται από πολύ παλιά στην Ελλάδα, όπως προκύπτει από κείμενα του Όμηρου, του Διοσκουρίδου κ.α. Τα αποξηραμένα κόκκινα στίγματα του άνθους του φυτού αποτελούν τη δρόγη. Ο κρόκος καλλιεργείται σε πολλές περιοχές του κόσμου όπως στο Ιράν, στην Ινδία, στην Ελλάδα, στην Ισπανία, στο Μαρόκο, στην Κίνα, κ.α. Στην Ελλάδα καλλιεργείται στο νομό της Κοζάνης, πιο συγκεκριμένα στο χωριό Κρόκος και σ' άλλα δέκα μικρότερα χωριά. Είναι βέβαιο ότι το όνομα του χωριού Κρόκος προέρχεται από το φυτό. Στην παγκόσμια αγορά έχει επικρατήσει η εμπορική ονομασία «Safran» ή «Saffron», για να χαρακτηρίσει τα αποξηραμένα κόκκινα στίγματα του κρόκου.
Τα στίγματα του κρόκου περιέχουν σημαντικές ποσότητες χρωστικών, οι οποίες καλούνται κροκίνες (Crocins, CRCs) και είναι ασυνήθιστα υδατοδιαλυτά καροτενοειδή, τα οποία είναι γλυκοζίτες της κροκετίνης. Το βασικό συστατικό είναι ο διγεντιοβιοζυλεστέρας της κροκετίνης. Επιπλέον, απαντώνται και άλλοι γλυκοζίτες της κροκετίνης, όπως και άλλα καροτενοειδή , , , . Η ελαφριά πικάντικη γεύση των στιγμάτων του κρόκου προέρχεται από την πικροκροκίνη, η οποία είναι ένα γλυκοζίτης, πρόδρομος ένωσης της σαφρανάληςi,ii. Η σαφρανάλη, είναι μια μονοτερπενική αλδεΰδη η οποία πιστεύεται ότι σχηματίζεται, κατά τη διάρκεια της ξηράνσεως των στιγμάτων, από την πικροκροκίνη και αποτελεί το κύριο συστατικό του αιθέριου ελαίου στο οποίο οφείλεται το χαρακτηριστικό άρωμα του κρόκουi,ii, . H κροκετίνη (Crocetin, CRT) παρασκευάζεται με αλκαλική υδρόλυση και στη συνέχεια με οξίνιση εκχυλίσματος στιγμάτων κρόκου σε νερόi, ενώ η διμεθυλκροκετίνη (Dimethylcrocetin, DMCRT) με αλκαλική υδρόλυση σε μεθανόληi, .
Επιδημιολογικές μελέτες από διάφορους ερευνητές έδειξαν ότι οι διαιτητικές συνήθειες παίζουν σημαντικό ρόλο στην πρόληψη του καρκίνου. Η βιταμίνη Α και τα ρετινοειδή παράγωγά της, αν και υπάρχουν σε μικρές ποσότητες, στα φυσικά συστατικά της διατροφής μας, παρουσιάζουν μια ξεκάθαρη αντικαρκινική δράση. Το μεγάλο πρόβλημα της βιταμίνης Α και των παραγώγων της, όταν χρησιμοποιούνται σε μεγάλες δόσεις είναι η τοξικότητα τους γιατί ως λιπόφιλες ενώσεις συσσωρεύονται κυρίως στο ήπαρ και προκαλούν παρενέργειες Με δεδομένη την έμμεση αντικαρκινική δράση της βιταμίνης Α παρασκευάστηκαν τα τελευταία χρόνια πάρα πολλά παράγωγα ρετινοειδών. Από αυτά μόνο το all-trans και το 13-cis ρετινοϊκό οξύ παρουσίασαν ενδιαφέρον γιατί είχαν μικρότερη τοξικότητα από τη βιταμίνη Α.
Σε αυτήν τη διάλεξη θα παρουσιαστούν τα αποτελέσματα της αντικαρκινικής και διαφοροποιητικής δράσης in vitro των καροτενοειδών του κρόκου στα καρκινικά κύτταρα K562 και HL-60 που ελήφθησαν από ανθρώπους που έπασχαν από λευχαιμία.

2. Αναστολή του πολλαπλασιασμού και προαγωγή της διαφοροποιήσεως καρκινικών κυττάρων Κ562 , και HL-60 , από τα καροτενοειδή του κρόκου (saffron).
Μελετήθηκε in vitro η δράση των φυσικών καροτενοειδών του κρόκου (κροκίνες, CRCs) και του ημισυνθετικού DMCRT σε κύτταρα της σειράς Κ562 τα οποία ελήφθησαν από ασθενή με χρόνια μυελογενή ερυθρολευχαιμία και συγκρίθηκε με αυτή των all-trans β-καροτένιο, tegison ή etretinate, (ανάλογο του ρετινοϊκού οξέος συνθετικής προελεύσεως) και της αιμίνης (χλωριούχος σιδηροπρωτοπορφυρίνη) που είναι προϊόν της αιμοσφαιρίνης.
Η δόση η οποία προκάλεσε κατά 50% αναστολή στην ανάπτυξη των κυττάρων ήταν 18 μΜ για την DMCRT, 30 μΜ για τις CRCs, 20 μΜ για το all-trans-β-καροτένιο και 10 μΜ για το tegison. Η αιμίνη παρουσιάσεί την πιο ισχυρή διαφοροποίηση των κυττάρων Κ562 (παραγωγή αιμοσφαιρίνης). Το ημιφυσικό καροτενοειδές διμεθυλκροκετίνη (DMCRT) τα φυσικά καροτενοειδή, κροκίνες (CRCs) και το all-trans-β-καροτένιο προάγουν και αυτά τη διαφοροποίηση των κυττάρων Κ562, ενώ το tegιson δεν παρουσιάζει καμιά διαφοροποιητική δράση.
Η σύγκριση έδειξε ότι τα συστατικά του κρόκου πλεονεκτούν, ως προς το all-trans-β-καροτένιο, λαμβάνοντας υπόψη το γεγονός ότι δεν είναι πρόδρομες ενώσεις της βιταμίνης Α. Στις άλλες περιπτώσεις το συνθετικό ανάλογο των ρετινοειδών tegison (etretinate) παρουσιάζει μόνο κυτταροστατική δράση στην κυτταρική σειρά Κ562, ενώ η αιμίνη αναπτύσσει την πιο έντονη διαφοροποιητική δράση, όπως αναμένονταν.
Η μελέτη της αναστολής του πολλαπλασιασμού και της προαγωγής της διαφοροποιήσεως καρκινικών κυττάρων της σειράς HL-60, τα οποία ελήφθησαν από ασθενή με χρόνια προμυελογενή λευχαιμία έδειξε ότι τα καροτενοειδή του κρόκου, σαν μείγμα κροκινών (CRCs) αλλά κυρίως σαν καθαρά ανάλογα τους, CRT και DMCRT, είναι πολύ αποτελεσματικά. Παρατηρήθηκε μείωση του ρυθμού πολλαπλασιασμού, και προαγωγή της διαφοροποιήσεως των λευχαιμικών κυττάρων HL-60. Οι δόσεις που προκαλούν κατά 50% παρεμπόδιση της M γιαανάπτυξης των κυττάρων μετά από καλλιέργεια 5 ημερών ήταν 0,12 M για τις CRCsM για την CRT και 2 M για τη DMCRT, 2 το ATRA, 0,8 (Σχήμα 5). Σ’ αυτή την περίπτωση τα κύτταρα διαφοροποιήθηκαν κατά 70, 45, 20 και 15% από το ATRA, τη DMCRT, την CRT και το μείγμα των CRCs M, όλες οι ενώσειςM. Σε συγκέντρωση 5 αντίστοιχα, συγκέντρωσης 2 προήγαγαν σχετική διαφοροποίηση των κυττάρων HL-60 πολύ υψηλότερη, 85% το ATRA, 70% η DMCRT, 50% η CRT και 48% οι CRCs.
Από τη σύγκριση της βιολογικής δράσης τους με το All-trans ρετινοϊκό οξύ (ATRA), θα μπορούσε να υποστηριχθεί ότι αυτός ο τύπος των φυσικών καροτενοειδών του Crocus sativus L. και ειδικά τα καθαρά παράγωγα τους έχουν μια συγκρίσιμη βιολογική δραστικότητα με αυτή του ATRA και θα μπορούσαν να χρησιμοποιηθούν σαν εναλλακτικοί αντικαρκινικοί παράγοντες στην χημειοθεραπεία του καρκίνου, από μόνα τους ή σε συνδυασμό με άλλες χημικές ουσίες των οποίων είναι γνωστή η αντικαρκινική τους δράση, με στόχο τη μείωση της τοξικότητας τους.
Ο μηχανισμός της αντικαρκινικής δράσης των καροτενοειδών μπορεί να εξηγηθεί με: α) την ευρέως αποδεκτή υπόθεση ότι οι ενώσεις αυτές λειτουργούν σαν παρεμποδιστές στις αλυσιδωτές αντιδράσεις των ελεύθερων ριζών και β) στην αλληλεπίδραση με βιολογικά δραστικά μόρια, όπως η τοποϊσομεράση ΙΙ (Topo II) η οποία είναι υπεύθυνη για τη σύνθεση του DNA.
Τέλος με τη φασματοσκοπία Raman μελετήθηκε η επίδραση των αντικαρκινικών παραγόντων του κρόκου, έμμεσα, στο DNA μέσω του υποδοχέα του ρετινοϊκού οξέος (Retinoic Acid Receptor, RAR) . Η καρκινική κυτταρική σειρά HL-60 εκφράζεται μέσω του πυρηνικού RAR. Οι παρατηρηθείσες φασματικές αλλαγές (ένταση Raman) μπορούν να αντιστοιχούν στην αλληλεπίδραση της ελεύθερης DMCRT με τον RAR (DMCRT-RAR). Στην πραγματικότητα η ένταση Raman του φάσματος της DMCRT στα κύτταρα HL-60 (β) είναι λιγότερο έντονη απ' ότι στα κύτταρα K562 (γ). Αυτή η μείωση στην ένταση είναι το αποτέλεσμα της αλληλεπίδρασης DMCRT με το RAR και στη διαφορετική ενδοκυτταρική συσσώρευση στα κύτταρα HL-60. Η ομοιότητα μεταξύ του φάσματος της DMCRT στα κύτταρα K562 (c) και αυτού της ελεύθερης DMCRT (α) μπορεί να εξηγηθεί είτε από την απουσία του RAR είτε από την απουσία οποιασδήποτε αλληλεπίδρασης μεταξύ της ελεύθερης DMCRT και του RAR.
3. Συμπέρασμα
Η in vitro μελέτη της βιολογικής δραστικότητας των καροτενοειδών του κρόκου έδειξε ότι αναστέλλουν τον πολλαπλασιασμό αλλά ταυτόχρονα διαφοροποιούν τα καρκινικά κύτταρα των σειρών K562 και HL-60. Τα αποτελέσματα ήταν ανάλογα με αυτά εμπορικών σκευασμάτων της ίδιας χημικής οικογένειας (Etretinate, ATRA). Τα αποτελέσματα των παραπάνω ερευνών μπορούν να ανοίξουν νέους δρόμους για την καλύτερη αξιοποίηση του φυσικού αυτού προϊόντος.

Κρόκος Κοζάνης είναι μία κωμόπολη, 5 χλμ. μόλις από την πόλη της Κοζάνης. Απότελει έδρα του δήμου Ελίμειας με 5.000 κατοίκους περίπου. Σε δημοψήφισμα που έγινε το Σεπτέμβριο του 2006, η πλειοψηφία των κατοίκων του Κρόκου τάχθηκε υπέρ της ένωσης του δήμου τους με αυτόν της Κοζάνης, λόγω των ιστορικών, παραδοσιακών και γεωγραφικών δεσμών που συνδέουν τις δύο περιοχές.
Ο Κρόκος είναι γνωστός στη χώρα μας, αλλά και παγκοσμίως, για την παραγωγή του ομώνυμου μπαχαρικού - του κρόκου. Είναι η μοναδική κροκοκαλλιεργούμενη περιοχή της χώρας μας, στην οποία γίνεται από πάρα πολλά χρόνια συστηματική καλλιέργεια του φυτού. Η ετήσια παραγωγή κατά τα τελευταία τρία χρόνια, ήταν γύρω στους 5.7 τόννους κόκκινου και 1.5-2.5 τόννους κίτρινου κρόκου, μεγάλο μέρος του οποίου εξάγεται στην Ε.Ε., τις Η.Π.Α., τον Καναδά κ.α.