Η Ιαπωνία προς διπλή ύφεση; Η Ελλάδα τί?

Παρασκευή, 11 Δεκέμβριος 2009 01:29

Ρωτήστε τους Ιάπωνες γιατί η οικονομία τους υποχώρησε το 2008 και θα επιρρίψουν την ευθύνη στο σοκ των Lehman Brothers. Σε ένα χρόνο από σήμερα το πιθανολογούμενο εκ νέου πέρασμα της Ιαπωνίας σε ύφεση μπορεί να αποδίδεται στο σοκ του Ντουμπάι. Η κρίση του χρέους του Ντουμπάι επέσπευσε την ενίσχυση του γεν, γεγονός που με τη σειρά του θα πλήξει τις ιαπωνικές εξαγωγές. Κι όλα αυτά δείχνουν ότι η παγκόσμια οικονομία εξακολουθεί να νοσεί και πως δεν υπάρχει εύκολη θεραπεία.

Η κατάρρευση των Lehman Brothers και η πτώχευση της Dubai World συνοψίζουν την πρόσφατη ιαπωνική εμπειρία. Αν η περσινή κατάρρευση των Lehman έδωσε μια σημαντική αρνητική ώθηση στην ιαπωνική οικονομία, η κρίση του Ντουμπάι συμπίπτει με μια συγκυρία που καλό θα είναι οι Ιάπωνες να αναγνωρίσουν.

Η Ιαπωνία υπήρξε η πρώτη μεγάλη οικονομία που πέρασε σε ελεύθερη πτώση το 2008, και η δυναμική αυτή επιταχύνθηκε μετά την κατάρρευση των Lehman το Σεπτέμβριο του συγκεκριμένου έτους. Υπήρξε και η πρώτη ίσως οικονομία που βγήκε από την ύφεση, αφού τα δύο τελευταία τρίμηνα εμφάνισε ανάπτυξη σε ετήσια βάση. Τώρα όμως φαίνεται πολύ πιθανό πως η ιαπωνική οικονομία θα είναι και η πρώτη που θα περάσει σε διπλή ύφεση. Δεν πρόκειται απλά και μόνο για ένα κυκλικό φαινόμενο, έχει να κάνει με τις σκληρύνσεις της.

Μπορεί κανείς να διαβάσει την αισιοδοξία μέσα στα πρόσφατα δημοσιονομικά μέτρα στήριξης της οικονομίας που προώθησε η κυβέρνηση. Τα 7,2 τρις γεν (81 δις δολάρια) των δημοσίων δαπανών ασφαλώς και θα βοηθήσουν. Προς τη σωστή κατεύθυνση κινείται και το μέτρο της καθυστέρησης της επιβολής φορολογίας 15% στις αποδόσεις των εταιρικών ομολόγων για τους ξένους επενδυτές. Αυτό θα προσελκύσει ζήτηση σε παγκόσμιο επίπεδο. Το πρόβλημα έχει να κάνει με τις μακροπρόθεσμες επιπτώσεις των βραχυπρόθεσμων πολιτικών. Η ιαπωνική οικονομία δεν φαίνεται να έχει τη δυναμική να περάσει σε μακροπρόθεσμη ανάπτυξη.

Εθισμός στα μηδενικά επιτόκια

Εδώ και 15 η Ιαπωνία ζει χάρη στα δημοσιονομικά και νομισματικά μέτρα στήριξης της οικονομίας της. Οι πολιτικές αυτές ήταν αποτελεσματικές όσο κρατούσαν οι επιπτώσεις τους. Τώρα πια όμως η Ιαπωνία επιβαρύνεται με το μεγαλύτερο δημόσιο χρέος του βιομηχανικού κόσμου και ο εταιρικός της τομέας έχει εθιστεί στα μηδενικά επιτόκια. Τη στιγμή που η παγκόσμια κοινότητα αναζητά στρατηγικές εξόδου από τα μέτρα δημοσιονομικής στήριξης, η Ιαπωνία παίρνει τον αντίθετο δρόμο.

Η Ιαπωνία έχει αποσυνδεθεί από τις εξελίξεις των άλλων οικονομιών. Από τη μια μεριά δεν επιβαρύνεται από τα προβλήματα του χρηματοπιστωτικού συστήματος που ταλαιπωρούν τις ΗΠΑ και την Ευρώπη – αλλά δεν θα επωφεληθεί και από τις πιθανότητες ανάκαμψης τους. Από την άλλη δεν συνδέεται ούτε με τα οφέλη της σταθερής ανάπτυξης της Κίνας και της υπόλοιπης Ανατολικής Ασίας.

Μια ώριμη οικονομία με γηράσκοντα πληθυσμό που εξαρτάται πλήρως από τις εξαγωγές της δεν έχει άλλο δρόμο από την οπισθοδρόμηση στο σημερινό παγκόσμιο περιβάλλον. Η χαμηλή κερδοφορία του κεφαλαίου και το ισχυρό γεν υποχρεώνουν την ιαπωνική βιομηχανία σε περιστολή του κόστους παραγωγής. Αυτό συνεπάγεται χαμηλότερους μισθούς, χαμηλότερη απασχόληση και, εν τέλει, ενίσχυση του αποπληθωρισμού.

Πώς όμως βρέθηκε η Ιαπωνία σε αυτό το σημείο; Ας δούμε το παράδειγμα του αερομεταφορέα της Japan Airlines που καθίσταται όλο και περισσότερο εταιρία - ζόμπι και των ταχυδρομείων Japan Post Holdings.

Ιαπωνικός μικρόκοσμος

Η JAL επιβαρύνεται με μεγάλα χρέη, μάλλον θα ξαναπάρει δάνειο με δημόσιες εγγυήσεις ύψους 500 δις γεν και γενικά επιβιώνει από επιχορήγηση σε επιχορήγηση. Η Japan Post Holdings.επρόκειτο να ιδιωτικοποιηθεί, κατά τρόπο που θα απομάκρυνε τη μεγαλύτερη δεξαμενή αποταμιεύσεων της χώρας από τα ρουσφετολογικά παιχνίδια των πολιτικών. Όμως ο νεποτισμός ζει και βασιλεύει καθώς η κυβέρνηση επιμένει να τη διατηρεί στον δημόσιο τομέα.

Έτσι όμως ούτε η JAL ούτε το ταχυδρομικό σύστημα έχουν κανένα κίνητρο να γίνουν πιο ανταγωνιστικά ή κερδοφόρα. Αποτελούν έναν μικρόκοσμο που αποκαλύπτει τη νοσηρότητα του συνόλου της ιαπωνικής οικονομίας. Τροφοδοτώντας με κεφάλαια την οικονομία από χρόνο σε χρόνο, η κυβέρνηση απονεκρώνει τις δυνάμεις της «δημιουργικής καταστροφής» του Σουμπέτερ.

Τουτέστιν καλώς ήλθατε στην νεκροζωντανή οικονομία. Οι σταθερές επιχορηγήσεις προς τον ιδιωτικό τομέα τροφοδοτούν τον εφησυχασμό του. Τείνουμε να εστιάζουμε στο δημόσιο χρέος της Ιαπωνίας που έχει φτάσει το 200% του ΑΕΠ.( τ ό δικό μας 130% μας ξεπέρασε και η Ιαπωνία!!!)Εξίσου μεγάλο πρόβλημα όμως είναι η μείωση της ιαπωνικής παραγωγικότητας εν μέσω της ενίσχυσης της Κίνας, της Ινδίας και της Νότιας Κορέας.

Το χρήμα που διοχετεύεται για τη σωτηρία του ιαπωνικού τραπεζικού συστήματος, τα δημοσιονομικά μέτρα στήριξης της οικονομίας και οι δημόσιες εγγυήσεις δανεισμού κρατούν το εργατικό δυναμικό συγκεντρωμένο σε αναποτελεσματικούς κλάδους και εξουδετερώνουν τα πιο παραγωγικά και κερδοφόρα ταλέντα. Οι προσπάθειες αυτές αποσοβούν την ανεργία αλλά οδηγούν σε παγίωση της στασιμότητας.

Δεν πρόκειται για ‘Μαύρο Κύκνο’

Η επιστροφή του ιαπωνικού αποπληθωρισμού αντιμετωπίζεται ως μαύρος κύκνος, δηλαδή ως απίθανο συμβάν με σημαντικό αντίκτυπο. Όποιος όμως δεν διέκρινε την επιστροφή του αποπληθωρισμού δεν κοίταζε προς τη σωστή κατεύθυνση. Το φαινόμενο έχει να κάνει τόσο με τις σκληρύνσεις της Ιαπωνίας όσο και με το χάος στις αγορές.

Η Ιαπωνία είχε στη διάθεση της δύο δεκαετίες για να περιορίσει το κόστος παραγωγής και την πλεονάζουσα παραγωγική της ικανότητα. Δεν τα κατάφερε. Στηρίχτηκε στα δημοσιονομικά μέτρα στήριξης και στο ασθενές γεν – δύο πράγματα στα οποία οι κρατικοί αξιωματούχοι του Τόκιο δεν μπορούν πια να βασίζονται. Η Ιαπωνία έμαθε να τα βγάζει πέρα χάρη στην μεγάλη παγκόσμια ζήτηση για τα ποιοτικά αυτοκίνητα και γκάτζετ της καθώς και την ευνοϊκή της συναλλαγματική ισοτιμία. Τίποτα από αυτά δεν ισχύει πια.

Τώρα η Ιαπωνία έχει βρει έναν μεγάλο ανταγωνιστή στο όνομα του Μπεν Μπερνάνκι. Ο πρόεδρος της αμερικανικής Ομοσπονδιακής Τράπεζας δεν ανταγωνίζεται μόνο τις πολιτικές μηδενικών επιτοκίων της Τράπεζας της Ιαπωνίας αλλά ανατρέπει και την ισορροπία μεταξύ γεν και δολαρίου. Πολύ περισσότερο από τα προβλήματα ποιότητας ή τις ανακλήσεις, είναι το ισχυρό γεν που πλήττει σήμερα την Toyota.

Η παγκόσμια κρίση προκαλεί μια μετατόπιση της ζήτησης από τα ποιοτικά προϊόντα προς τα φτηνότερα ασιατικά προϊόντα. Υπάρχει κίνδυνος η εταιρική Ιαπωνία να το θεωρήσει αυτό ως φαινόμενο ενός τυπικού οικονομικού κύκλου. Δεν είναι, και τίποτα δεν πρόκειται να είναι ίδιο ώσπου να έχουμε μια σημαντική ανάκαμψη της παγκόσμιας ζήτησης. Το συνολικό βιομηχανικό σύστημα της Ιαπωνίας πρέπει να ξανασκεφτεί το μέλλον του.

Η διαδικασία αυτή θα χρειαστεί όχι απλά μήνες, αλλά χρόνια. Όσο νωρίτερα ξεκινήσει όμως, τόσο λιγότερο ευάλωτη θα είναι η δεύτερη σε μέγεθος οικονομία του κόσμου στα σοκ των Lehman και των Ντουμπάι.