Οι μέλισσες τον επισκέπτονται σαν τρελές, οι προβληματισμοί του Θεοδόση υπάρχουν.
Η λατινική ονομασία του φυτού είναι Helianthus anuus (Ηλίανθος ο ετήσιος) και ανήκει στην οικογένεια των Συνθέτων. Το συναντούμε με τα ονόματα ηλιοτρόπιο, λιοτρόπι, λιοδρόμι, κολοκάσι, κονδυλόριζο, ηλιοστρόφι κ.α.
Είναι φυτό μονοετές που μπορεί να φτάσει σε ύψος τα 3,5 μέτρα. Η ρίζα του προχωράει βαθιά στο χώμα και διακλαδίζεται σε πολλές πλάγιες ρίζες, οι οποίες είναι πυκνές και λεπτές. Τα φύλλα του είναι έμμισχα σε σχήμα καρδιάς. Ο βλαστός και τα φύλλα καλύπτονται από σκληρές τρίχες οι οποίες προστατεύουν το φυτό από τα φυτοφάγα ζώα. Ιδιαίτερο χαρακτηριστικό του φυτού είναι οι μεγάλες ταξιανθίες κεφάλια, τα οποία φυτρώνουν στην άκρη του βλαστού ή των κλαδιών και στρέφονται προς τον ήλιο. Η διάμετρος τους μπορεί να φτάσει και τα 30 εκατοστά. Τα κεφάλια αυτά αποτελούνται από γλωσσοειδή ανθίδια κίτρινα, τα οποία είναι τοποθετημένα περιφερειακά σαν ακτίνες και μικρότερα σωληνοειδή τοποθετημένα στο κέντρο του δίσκου.
Ο ηλίανθος όταν δεν έχει ανθίσει ακόμη παρουσιάζει το φαινόμενο του ηλιοτροπισμού. Το ξημέρωμα οι δίσκοι των ηλίανθων είναι στραμμένοι προς την Ανατολή. Καθώς η μέρα προχωρά παρακολουθούν την πορεία του ήλιου προς την Δύση στρέφοντας τα κεφάλια προς το μέρος του. Όταν ο ήλιος δύσει το βράδυ, τα ηλιοτρόπια στρέφουν τα κεφάλια τους προς την ανατολή και πάλι. Όταν το φυτό ανοίξει τα μπουμπούκια του δεν παρουσιάζει πλέον το φαινόμενο αυτό.
Ο ήλιος καλλιεργείται για τους σπόρους του που τρώγονται ως πασατέμπος και για το έλαιο που εξάγεται από αυτούς. Βρώσιμα είναι και τα άνθη του φυτού τα οποία όμως έχουν πικρή γεύση και αν θέλουμε να τα φάμε ωμά καλύτερα να τα βάλουμε για μερικά δευτερόλεπτα σε ατμό για να φύγει η πικρίλα. Τα μπουμπούκια του φυτού όταν δεν έχουν ανοίξει τρώγονται όπως οι αγκινάρες.
Σε μερικές χώρες όπως η Κίνα, τα κεφάλια τρώγονται σαν σνακ αφού τα ψήσουν στο φούρνο (εδώ που τα λέμε για τους Κινέζους είδηση θα ήταν, τι δεν τρώνε και όχι αν τρώνε κάτι!).
Είναι φυτό ιθαγενές στην Κεντρική Αμερική αλλά ευδοκιμεί σε όλα τα εδάφη και αναπτύσσεται εύκολα.
Στη χώρα μας καλλιεργείται στην περιοχή του Έβρου,Σέρρες, Κεντρο -Δυτική Μακεδονία(Πέλλα, Φλώρινα).
Είναι φυτό που αγαπούν οι μέλισσες και το μέλι που παράγεται σε μεγάλες ποσότητες από τα άνθη του ηλίανθου είναι ανοιχτόχρωμο. Η μέλισσες όμως πληρώνουν πολύ ακριβά την αγάπη τους για τους χυμούς του ηλίανθου, γιατί γρήγορα χάνουν το τρίχωμά τους, μαυρίζουν και τα σμήνη μειώνονται.
Για τον λόγο αυτό, οι μελισσοκόμοι αφήνουν τα μελίσσια τους λίγο χρόνο κοντά στις καλλιέργειες αυτές και μετά τα απομακρύνουν σε άλλες περιοχές με γυρεοφόρες ανθοφορίες.
Συστατικά-χαρακτήρας:
Το άνθος περιέχει ένα φλαβονικό γλυκοσίδιο, την κουρσιμετρίνη, που συνοδεύεται από μία δεκάδα ακόμη χημικών ενώσεων μεταξύ των οποίων είναι η ιστιδίνη. Οι σπόροι περιέχουν έλαιο σε ποσοστό 25-40%, πρωτεΐνες, κυτταρίνη, τανίνη, λεκιθίνες, μεθειονίνη, ασβέστιο, μαγνήσιο, σίδηρο, κάλιο,φώσφορο, σελήνιο, ψευδάργυρο βιταμίνες A, B, C, Ε, Κ, νιασίνη κ.α.
Ιστορικά στοιχεία:
Ο ηλίανθος πήρε το όνομά του από τις λέξεις ήλιος και άνθος. Όπως υπολογίζεται το φυτό χρησιμοποιήθηκε για πρώτη φορά γύρω στα 2.600 π.Χ. από τους ιθαγενείς της Κεντρικής και Νότιας Αμερικής. Αυτοί μάζευαν τους μεγαλύτερους σπόρους του φυτού και τους ξαναφύτευαν και έτσι κατάφεραν να παράγουν μεγαλύτερους σπόρους από ότι είχε αρχικά το φυτό. Οι Ατζτέκοι του Μεξικού, οι Ίνκας του Περού και οι Οτόμοι λάτρευαν τις εικόνες του ηλίανθου που για αυτούς συμβόλιζαν τον Θεό Ήλιο. Οι πολεμιστές των ιθαγενών έπαιρναν μαζί τους ένα προσεκτικά δεμένο βώλο φτιαγμένο από σπόρους του φυτού για να τρώνε όταν είναι κουρασμένοι, ώστε να επανακάμπτουν γρήγορα.
Τον 16ο αιώνα ομοιώματα από χρυσάφι εμφανίστηκαν στην Ισπανία. Τότε ήταν η εποχή που το φυτό μεταφέρθηκε στην Ευρώπη, το 1514. Οι Ρώσοι όμως ήταν αυτοί που το καλλιέργησαν σε μεγάλη κλίμακα. Και όχι μόνο αυτό, αλλά κατάφεραν να ανεβάσουν την απόδοση σε έλαιο από 28% που ήταν στην Αμερική στο 50% περίπου. Αυτό είχε ως αποτέλεσμα οι αμερικανοί να επανεισάγουν το 1870 τους σπόρους από την Ρωσία και να καλλιεργήσουν και αυτοί στη συνέχεια την βελτιωμένη ποικιλία των Ρώσων. Σήμερα το φυτό καλλιεργείται σε όλο τον κόσμο για φαγητό, λάδι, καύσιμο και ίνες.
Στη Ρωσία χρησιμοποιούσαν τους πολτοποιημένους βλαστούς και άνθη του φυτού σε βότκα για ένα σκεύασμα ενάντια στην ελονοσία. Το ίδιο σκεύασμα το χρησιμοποιούσαν για να αυξήσουν την εφίδρωση, ενάντια στον πυρετό.
Άνθιση – συλλογή – χρησιμοποιούμενα μέρη:
Το φυτό ανθίζει από τον Ιούνιο έως τον Σεπτέμβριο. Για θεραπευτικούς σκοπούς χρησιμοποιούνται τα άνθη και οι σπόροι του φυτού.
Παραγωγή μελιού:
Είναι ανοιχτόχρωμο μέλι που κρυσταλλώνει σε έναν με δύο μήνες. O ηλίανθος καλλιεργείται σε μεγάλες εκτάσεις στη χώρα μας, κυρίως στη Β. Ελλάδα, και δίνει πλούσια παραγωγή μελιού. Πρόκειται για μέλι που είναι καλή πηγή σε πολυφαινολών. Στην κρυσταλλική του μορφή είναι κιτρινωπό. Είναι πλούσιο σε πολυφαινόλες οι οποίες παίζουν σημαντικό ρόλο στη ποιότητα της διατροφής μας.
Θεραπευτικές ιδιότητες και ενδείξεις:
Οι άψητοι σπόροι του φυτού είναι θρεπτικοί, έχουν λίγες θερμίδες και ηρεμούν το νευρικό σύστημα. Προστατεύουν από τον σχηματισμό πέτρας στα νεφρά και τη χολή. Βοηθούν τη λειτουργία του προστάτη και γενικά του πεπτικού, του ουροποιητικού και του αναπαραγωγικού συστήματος. Προλαμβάνουν και ανακουφίζουν από τη ρευματοειδή αρθρίτιδα και βελτιώνουν την όραση. Βοηθούν στην απόχρεμψη, στο βήχα, το κρυολόγημα και τις ασθένειες των βρόγχων. Το ηλιέλαιο που παράγεται με ψυχρή πίεση, αλλά όχι του εμπορίου, κατεβάζει τη χοληστερίνη και προστατεύει από την αρτηριοσκληρυνση.
Από τη δεύτερη έκθλιψη των σπόρων του φυτού, λαμβάνεται λάδι κατάλληλο για τη σαπωνοποιία, τη χρωματουργία, την επεξεργασία μάλλινων υφασμάτων κ.α. Η πίτα που μένει μετά την δεύτερη έκθλιψη χρησιμοποιείται ως ζωοτροφή.
Παρασκευή και δοσολογία:
Τα άνθη παρασκευάζονται ως έγχυμα. Σε μια κουταλιά του φαγητού με θρυμματισμένα άνθη ρίχνουμε ένα ποτήρι βραστό νερό, το σκεπάζουμε για 15 λεπτά, σουρώνουμε και πίνουμε 2 φορές την ημέρα.
Πηγή:
-Άρθρο του Σάκη Κουβάτσου στα Χανιώτικα Νέα
-Προσωπικές παρατηρήσεις
Ένα πολύ ενδιαφέρον πρόγραμμα για τους επικονιάστές
Παγκόσμιος χάρτης καλλιέργειας ηλιάνθου
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου