Δελφίνιο η αγριοσταφίδα-ένα άγνωστο μελισσοκομικό φυτό?

• 
•  

Bιότοπος – περιγραφή
H λατινική ονομασία του βοτάνου είναι DELPHINIUM staphisargia (δελφίνιο η αγριοσταφίδα). Ανήκει στην οικογένεια των Βατραχιδών. Στη χώρα μας συναντούμε 12 είδη αυτού του γένους όπως το Δελφίνιο του Αίαντος (που συναντάται στον Πάρνωνα της Κυνουρίας και ονομάζεται κοινώς Καπουτσίνος, Αγριολινάρι του βουνού και Σπειρονέλλα), το Δελφίνιον το θεριστικόν που ονομάζεται και άνθος του έρωτος ή βοτάνι του καρδινάλιου) κ.ά..
Το δελφίνιο η αγριοσταφίδα, βρίσκεται σε όλη την Ελλάδα και φυτρώνει σε αμμώδεις εκτάσεις και παραθαλάσσιους τόπους. Το συναντούμε με τις ονομασίες άγρια Σταφίδα, Ψειρόχορτο, Ψειριάρικη, Σκυλόλακος, Σκονιδοβότανο, Παπαζωτό και Κονιδοβότανο.
Είναι ετήσιο ή διετές φυτό που φτάνει σε ύψος τα 30 έως 100 εκατοστά. Ορθιο, χωρίς διακλαδώσεις, με προεξέχουσες τρίχες. Φύλλα παλαμόβολα. Με λοβούς ελλειπτικούς, μυτερούς, λογχοειδείς ή τρίλοβους. Βοτρυόμορφες ταξιανθίες με άνθη από σκούρο μπλε έως ρόδινο, με 5 ελλειπτικά πέταλα μέχρι 2 εκατοστά, παρόμοια με σέπαλα, από τα οποία το ένα φέρει πλήκτρο. Αλλα 4 πέταλα βρίσκονται στο κέντρο και είναι νεκταροφόρα. Δύο από αυτά, τα ανώτερα, καταλήγουν επίσης σε ενωμένο πλήκτρο που εισέρχεται μέσα στο πλήκτρο του δήθεν σέπαλου. Στήμονες πολυάριθμοι. Καρπός αποτελούμενος από τρεις σάκους με ελάχιστους σπόρους.

Είναι μελισσοτροφικό φυτό.

Ιστορικά στοιχεία

Είναι βότανο γνωστό από την αρχαιότητα. Ο Διοσκουρίδης το αναφέρει ως «φθειροκτόνο». Το χρησιμοποιούσαν για την αντιμετώπιση της ψείρας και των ψύλλων με κρασί και λάδι.
Και στη σημερινή εποχή όμως δεν έχουν περάσει πολλά χρόνια που χρησιμοποιούσαν τους σπόρους του φυτού κοπανισμένους μέσα σε λάδι, ως εντομοκτόνο κατά των ψύλλων, της ψώρας και γενικά των διαφόρων παρασιτικών εντόμων.  Το βάμμα των σπερμάτων το χρησιμοποιούσαν κατά νοσημάτων των οφθαλμών, όπως η αμαύρωση και η ιριδίτις, τρίβοντας το μέτωπο με 2-4 φραμμάρια κάθε φορά.
Στην Κρήτη το βότανο το ονόμαζαν άγρια σταφίδα ή ψειροκούκκι. Τα σπέρματα του φυτού κοπανισμένα με λάδι τα έκαναν αλοιφή κατά της φθειριάσεως και του ψωροφύτη (κηρίον το μολυσματικόν) των βρεφών και νηπίων. Οι γυναίκες έλουζαν τα μαλλιά τους με αυτό ή τα χτένιζαν βρέχοντας τη χτένα τους μέσα στο βραστάρι του βοτάνου
.
Συστατικά – χαρακτήρας
Το δελφίνιο περιέχει ένα αλκαλοειδές της ίδιας ομάδας με την ακονιτίνη, την καλκατριππίνη. Οι σπόροι περιέχουν 1% αλκαλοειδή (ντεζολίνη και ντελκοζίνη), καθώς και δύο χρωστικές, μία κυανή (δελφινίνη) και μία κίτρινη (καιμπφερόλη).
Γενικά το δελφίνιο είναι δηλητηριώδες φυτό, εξαιτίας της δελφινίνης ή δελφιδίνης που περιέχει και θα πρέπει να χρησιμοποιείται σε μικρές δόσεις σύμφωνα με τις ιατρικές οδηγίες. Άλλα συστατικά των σπόρων είναι στεαρίνη, λιπαρές ουσίες, λάδι, γόμα, άμυλο, φυτικό λεύκωμα, πτητικό οξύ και άλατα.

Ανθιση – χρησιμοποιούμενα μέρη – συλλογή

Ανθίζει από τον Μάιο μέχρι τον Αύγουστο. Για θεραπευτικούς σκοπούς χρησιμοποιούνται τα σπέρματα τα οποία μαζεύονται, όταν είναι ώριμα τελείως και τα ονομάζουν ξεροβότανο, κοκκιδόσπορο, ψειροκοτό ή παπαζωτού. Η συλλογή τους γίνεται από τον Ιούνιο μέχρι τον Αύγουστο.
Θεραπευτικές ιδιότητες και ενδείξεις
Παλιά το φυτό ήταν θεραπευτικό αλλά σήμερα δεν χρησιμοποιείται για θεραπευτικούς σκοπούς. Τα σπέρματα χρησιμοποιούνται στην ιατρική σε πολύ μικρές δόσεις μόλις 8-10 κόκκους. Δρουν ως εμετικά.
Καθαρτικά και ελμινθοκτόνα. Εξωτερικώς τα χρησιμοποιούν για να σκοτώνουν τις ψείρες αλλά καταπολεμούν και την ψώρα.
Το βάμμα των σπερμάτων σε εξωτερική χρήση δρα κατά του εκζέματος με εντριβές και κατά τον ίδιο τρόπο κατά ορισμένων νευραλγιών (γλώσσας, προσώπου) και ακόμη κατά της οδονταλγίας.
Ακόμη χρησιμοποιείται κατά του άσθματος και της νευρικής ή αλλεργικής δύσπνοιας πάντα όμως με ιατρική καθοδήγηση. Οι σπόροι του φυτού ζαλίζουν τα ψάρια.

Παρασκευή και δοσολογία

Για τις ψείρες και την ψώρα χρησιμοποιούμε 30 γραμμάρια σπόρων σε ένα λίτρο νερό το οποίο βράζουμε για 10 λεπτά. Το λούσιμο με το αφέψημα αυτό εξουδετερώνει τα παράσιτα.
Προφυλάξεις
Τα σπέρματα του φυτού είναι δηλητηριώδη, έχουν οσμή δυσάρεστη και γεύση πικρή και δυνατή. Περιέχουν δελφίνη.
Αν τα μασήσεις προκαλούν αίσθημα καύσου στο στόμα, που ακολουθείται από ακατάσχετη έκκριση σιέλου. Στο στομάχι εισαγόμενο σε ικανή ποσότητα προκαλεί τοπικό ερεθισμό.
Η δελφινίνη δρα παραλυτικά στο κεντρικό νευρικό σύστημα, η τοξικότητα του φυτού είναι μεγάλη και τα αποτελέσματα της δηλητηρίασης από αυτό μοιάζουν με εκείνα που προκαλεί το φυτό ακόνιτο.

ΠΗΓΗ