Όλοι κερδίζουν, η Ελλάδα χάνει

Αίσθηση έχει προκαλέσει αποκαλυπτικό άρθρο πρώην στελέχους της Long Term Capital Management στους Financial Times, όπου εξηγεί πώς όλοι κερδίζουν στις αγορές με εύκολα χτυπήματα στην Ελλάδα.

Ο Τζέιμς Ρίκαρντς παρομοιάζει την περίπτωση της Ελλάδας με το παιχνίδι με τις κούκλες («πινιάτα»), που δέχονται χτυπήματα από όλα τα παιδιά και τελικά θρυμματίζονται, για βγουν από μέσα τους τα γλυκά, μόνο που στην περίπτωση της Ελλάδας μετά τα χτυπήματα βγαίνουν… μετρητά. Όπως τονίζει, οι επενδυτές που προσπαθούν να καταλάβουν γιατί τα χαρτοφυλάκιά τους καταρρέουν για δεύτερη φορά μέσα σε πέντε χρόνια έχουν αρχίσει να γίνονται ειδήμονες στη δημοσιονομική πολιτική της Ελλάδας.

Τα βάσανα της Ελλάδας αποτυπώνονται συχνά στην αγορά των credit default swaps (CDS)- ένα είδος εξασφάλισης απέναντι σε μια πιθανή χρεοκοπία της χώρας. Όπως συμβαίνει με οποιαδήποτε εξασφάλιση, το μεγαλύτερο ρίσκο συνεπάγεται υψηλότερο κόστος για την αγορά της προστασίας. Τι συμβαίνει όμως όταν η τιμή της εξασφάλισης δεν συνδέεται πλέον με τους εν δυνάμει κινδύνους;

Αν κοιτάξουμε πίσω από τις τιμές των CDS, δεν βλέπουμε την αντικειμενική εικόνα των δημοσιονομικών της Ελλάδας, αλλά κάτι τελείως διαφορετικό: Οι πωλητές είναι συνήθως συνταξιοδοτικά ταμεία που θέλουν να κερδίσουν ένα premium "εξασφάλισης" και αγοραστές είναι συχνά hedge funds που θέλουν να βγάλουν γρήγορο κέρδος. Στη μέση έχουμε την Goldman Sachs ή κάποια άλλη μεγάλη τράπεζα που εγγράφει ένα "παχυλό" spread.

Τώρα αρχίζει το παιχνίδι: Οι τράπεζες παίρνουν τα ξύλα τους και αρχίζουν να χτυπούν τα χαμηλών συναλλαγών ελληνικά ομόλογα, πιέζοντας το spread των τιμών μεταξύ των ελληνικών και των γερμανικών CDSs. Το δεύτερο βήμα είναι η απαίτηση από τα συνταξιοδοτικά ταμεία να αυξήσουν το περιθώριο ή την εξασφάλιση, καθώς η τιμή έχει διαμορφωθεί υπέρ του αγοραστή. Τα χρήματα αυτά μεταφέρονται στα hedge funds, που απολαμβάνουν τα κέρδη και την αμοιβή απόδοσης 20% που τα συνοδεύει. Αυτό είναι πολύ βολικό όταν γίνεται τον Δεκέμβριο, την περίοδο δηλαδή όπου κλείνουν οι ετήσιοι ισολογισμοί, όπως συνέβη σε αυτήν την περίπτωση.

Πρόκειται ακριβώς για την ίδια περίπτωση διεύρυνσης των spreads και μείωσης των περιθωρίων κέρδους με αυτή που είδαμε το 1998 με τη Long-Term Capital Management και το 2008 με την AIG, μόνο που τώρα γίνεται στην Ευρώπη. Σταδιακά, η ροή του χρήματος θα αντιστραφεί, όταν ανακοινωθεί το πακέτο διάσωσης, στο μεταξύ όμως τα συνταξιοδοτικά ταμεία κερδίζουν premiums, οι τράπεζες spreads, τα hedge funds αμοιβές και όλοι είναι νικητές - εκτός από τους άτυχους επενδυτές σε hedge funds, που πλήττονται όσον αφορά τις αποδόσεις τους, αφού είναι παροδικές, αλλά για και τους δυστυχείς κατοίκους της... πινιάτα.

Πόσο όλα αυτά έχουν να κάνουν με την Ελλάδα; Ελάχιστα. Δεν είναι τίποτα περισσότερο από ένα παιχνίδι με ζάρια που παίζεται στα σοκάκια της Wall Street. Εδώ είναι που καταρρέει η ιδέα των CDSs ως "ασφαλίστρου". Για περισσότερα από 250 χρόνια, οι αγορές της ασφάλειας απαιτούσαν από τους αγοραστές να διαθέτουν κάποιο ασφαλίσιμο συμφέρον. Ο γείτονάς σου δεν μπορούσε να αγοράσει ασφάλεια για το δικό σου σπίτι, καθώς δεν είχε κανένα ασφαλίσιμο συμφέρον σε αυτό. Μια τέτοια ασφάλιση δεν θεωρείται υγιής, αφού θα οδηγούσε τον γείτονά σου στο να θέλει να καεί το σπίτι σου - ή ακόμα και να ανάψει ο ίδιος το σπίρτο.

Όταν δημιουργήθηκε η αγορά των CDSs τη δεκαετία του 1990, οι επενδυτές που τη δημιούργησαν αμέλησαν την έννοια του ασφαλίσιμου συμφέροντος. Οποιοσδήποτε μπορούσε να στοιχηματίσει σε οτιδήποτε, δημιουργώντας μια επιθυμία για την πτώχευση εταιριών και χωρών από αυτούς που στοιχημάτιζαν στο αποτέλεσμα, χωρίς να έχουν συμφέρον στα ομόλογα ή στις επιχειρήσεις. Με δυο λόγια, δώσαμε στη Wall Street τεράστια κίνητρα για να κάψουν το σπίτι μας.

Σίγουρα, τα δημοσιονομικά της Ελλάδας είναι χαοτικά, τα στατιστικά της στοιχεία έχουν "μαγειρευτεί", οι συντάξεις των δημοσίων υπαλλήλων έχουν διογκωθεί και ο απερίσκεπτος δανεισμός αποτελεί τη συνήθη πρακτική. Σίγουρα απαιτούνται δραστικά μέτρα. Όμως, η κρίση είναι διαχειρίσιμη και η Ευρώπη έχει στείλει ξεκάθαρο μήνυμα ότι θα φροντίσει τα του οίκου της, χωρίς τη βοήθεια της Κίνας, της Αμερικής ή του ΔΝΤ.

Δυστυχώς, μια μετρημένη απάντηση δεν βάζει φρένο στους dealers των CDSs, που χρειάζονται την αστάθεια ή ακόμα και τον πανικό για να καταστήσουν το παιχνίδι τους κερδοφόρο. Αν η "μόλυνση" μεταδοθεί ανεξέλεγκτα, τόσο το καλύτερο γι' αυτούς που ποντάρουν στην αστάθεια.

Αν η αγορά των CDSs δεν περιοριστεί σε όσους αγοραστές έχουν συμφέρον στον κίνδυνο και στους πωλητές που εποπτευόνται ως ασφαλιστικές εταιρίες με επαρκή αποθεματικά, αυτή η αγορά θα παραμείνει ριψοκίνδυνη επιχείρηση, με έφεση στον... εμπρησμό. Διακυβεύονται σοβαρά θέματα φερεγγυότητας και σταθερότητας. Οι ρυθμιστικές αρχές θα πρέπει να σταματήσουν να αγνοούν την πινιάτα και να αρχίσουν να επιβλέπουν σωστά την αγορά.