ΥΠΑΡΧΟΥΝ ΣΚΕΥΑΣΜΑΤΑ ΤΡΟΦΟΔΟΣΙΑΣ ΠΟΥ ΔΕΝ ΑΝΙΧΝΕΥΟΝΤΑΙ ΣΤΟ ΜΕΛΙ;

Μαρία Στάθη, Ιωάννου Ιωάννα, Τανανάκη Χρύσα, Κανελής Δημήτρης, Λιόλιος Βασίλης, Γκόρας Γεώργιος Εργαστήριο Μελισσοκομίας ΑΠΘ, www.beelab.gr

Ένα από τα μεγαλύτερα προβλήματα που αντιμετω­πίζει σήμερα η μελισσοκομία σε ξερικές περιοχές της χώρας μας είναι οι μικρές αποδόσεις των μελισσιών. Για να αντιμετωπιστεί το πρόβλημα αυτό μερικοί με- λισσοκόμοι καταφεύγουν σε τροφοδοσίες στις αν­θοφορίες με αποτέλεσμα τα μελίσσια να παράγουν περισσότερο μέλι, το οποίο όμως κατατάσσεται στα νοθευμένα και υποβαθμισμένα προϊόντα. Το προϊόν τροφοδότησης των μελισσών με σιρόπι ανιχνεύεται εύκολα και ξεχωρίζει από το αγνό μέλι, από τα φυσι­κοχημικά χαρακτηριστικά του και ιδιαίτερα από την ταυτόχρονη χαμηλή περιεκτικότητά του στο ένζυμο διαστάση και ΗΜΕ την απουσία ικανού αριθμού γυρεοκόκκων, την υψηλή συγκέντρωση σε σακχαρόζη και από άλλα κριτήρια τα οποία χρησιμοποιούνται στα εξειδικευμένα αναλυτικά εργαστήρια μελιού. Τα τελευταία χρόνια υπάρχουν όμως στην ελληνική αγο­ρά τα λεγάμενα σιρόπια ινΒερτοζαχάρου. Τα σιρόπια αυτά παράγονται με την διάσπαση της σακχαρόζης με την χρήση οξέων ή ενζύμων σε απλά ζάχαρα γλυ­κόζης και φρουκτόζης, διαδικασία η οποία ονομά­ζεται «ινβερτοποίηση». Δίνονται επίσης συνταγές ινβερτοποίησης του απλού σιροπιού με την προτρο­πή ότι έτσι γίνεται ευκολοχώνευτο από τις μέλισσες, προσφέρει περισσότερη ενέργεια και Βοηθά καλύτε­ρα στην ανάπτυξη του μελισσιού.
Ο Μελισσοκομικός Σύλλογος Ν. Πέλλας «Ο Μέγας Αλέξανδρος» στις 01/03/2011 απέστειλε σχετική επιστολή στο εργαστήριο Μελισσοκομίας στην οποία αναφέρει τα εξής: «.... Υπάρχει διάχυτη η φήμη ότι όσο και να ταΐσεις τα μελίσσια με ινΒερτοποιημένα σάκχαρα, σε οποιανδήποτε εποχή και οποιανδήποτε ποσότητα, ΔΕΝ ΑΝΙΧΝΕΥΕΤΑΙ ΣΤΟ ΜΕΛΙ, με ότι ση­μαίνει αυτό για το ελληνικό μέλι, την ποιότητα και τη φήμη του εντός και εκτός της Ελλάδας»
Παράλληλα ο Σύλλογος Ν. Πέλλας μαζί με την επι­στολή του απέστειλε στο εργαστήριο Μελισσοκομίας δύο συσκευασίες από δύο εμπορικά προϊόντα, που κυκλοφορούν στην ελληνική αγορά καθώς επίσης κιτρικό οξύ και ασκορβικό οξύ (βιταμίνη C) και συ­νταγές που κυκλοφορούν ανάμεσα στους μελισσοκό- μους για μεθόδους ινΒερτοποίησης του σιροπιού. Οι ερωτήσεις που απασχολούν τα μέλη του συλλόγου στις οποίες το εργαστήριο μελισσοκομίας κλήθηκε να απαντήσει είναι:
α) Επιτυγχάνεται ινβερτοποίηση του απλού σιρο­πιού με τις προτεινόμενες συνταγές;
β) Ανιχνεύεται η νοθεία του μελιού από την τροφο­δότηση των μελισσιών με ινΒερτοποιημένα σιρόπια;

Ινβερτοποίηση απλού σιροπιού:

Σύμφωνα με την επιστολή του Συλλόγου Ν. Πέλλας ινβερτοποιημένο ζάχαρο μπορεί να γίνει εύκολα με την προσθήκη ενός γραμμαρίου κιτρικού ή ασκορβικού οξέος ή 10 ml χυμού λεμονιού σε ένα κιλό ζάχα­ρη και φυσικό νερό. Το μίγμα θα πρέπει να βράσει για 20 λεπτά.
Οι παραπάνω δύο «συνταγές» εφαρμόστηκαν από το προσωπικό του εργαστηρίου και το αποτέλεσμα αναλύθηκε με τη Βοήθεια υγρού χρωματογράφου. Στον πίνακα 1 φαίνεται ότι η μεγαλύτερη συγκέ­ντρωση σακχαρόζης παρέμεινε αδιάσπαστη. Το ασκορβικό οξύ και ο χυμός λεμονιού έδωσαν ιδιαί­τερα μικρές συγκεντρώσεις φρουκτόζης και γλυκό­ζης που κυμάνθηκαν από 1,2% έως 2,6%. Το κιτρικό οξύ έδωσε μεγαλύτερες συγκεντρώσεις γλυκόζης και φρουκτόζης οι οποίες όμως δεν θεωρούνται σημαντι­κές ώστε ο μελισσοκόμος να καταφεύγει σε αυτή τη διαδικασία. Χαρακτηριστική είναι η μεγάλη διαφορά μεταξύ ζαχαρόζης μελιού (1,5%) και ζαχαρόζης σιρο­πιού και ινΒερτοζαχάρων (61,4%-84,6%).
Ανίχνευση τροφοδοσίας με ινβερτοποιημένο αμυλοσιρόπιο
Οι δύο εμπορικές συσκευασίες ινΒερτοποιημένου αμυλοσιροπίου που στάλθηκαν από τον Μελισσοκομικό Σύλλογο Ν. Πέλλας ανέγραφαν στην ετικέτα συ- σκευασίας τα ζάχαρα που εμφανίζονται στον πίνακα 2. Η χημική όμως ανάλυση έδειξε ότι μόνο η συσκευασία Νο 1 ήταν πλήρως ινβερτοποιημένο διάλυμα. Η συσκευασία Νο 2 περιείχε εκτός από την φρουκτόζη και γλυκόζη και 43% σακχαρόζη.
Για το πείραμα χρησιμοποιήθηκαν 12 ισοδύναμα με­λίσσια τα οποία χωρίστηκαν σε 4 ομάδες των τριών μελισσιών και δεχτήκαν τις εξής επεμβάσεις:
Ομάδα Α: Τροφοδοτήθηκαν εντατικά με την Νο1 συ­σκευασία αραιωμένη με νερό 1:1.
Ομάδα Β: Τροφοδοτήθηκαν εντατικά με την Νο 2 συ­σκευασία αραιωμένη με νερό 1:1
Ομάδα Γ: Τροφοδοτήθηκαν εντατικά με σιρόπι 1:1
Ομάδα Δ: Δεν τροφοδοτήθηκαν (μάρτυρας)
Στα μελίσσια των τριών πρώτων ομάδων δινόταν καθημερινά ένα λίτρο σιρόπι. Οι τροφοδοσίες ξε­κίνησαν στις 28/3/2011 και ολοκληρώθηκαν στις 18/04/2011. Την επόμενη ημέρα έγινε δειγματολη­ψία με πίεση από σφραγισμένες κηρήθρες όπως φαί­νεται στην εικόνα 1.

Εικόνα 1. Συλλογή τροφοδοτημένου προϊόντος

	Φρουκτόζη %	Γλυκόζη %	Ζαχαρόζη %
Σιρόπι	-	-	74,8
Σιρόπι +κιτρικό οξύ	10,3	11,9	61,4
Σιρόπι +ασκορβικό οξύ	1,6	1,2	84,6
Σιρόπι +χυμός λεμονιού	2,6	1,7	70,5
Μέλι	36,2	32,5	1,5

Πίνακας 2. Σάκχαρα των δύο εμπορικών συσκευασιών ινΒερτοποιημένου σιροπιού σύμφωνα με την ετικέτα συσκευασίας και τη χημική ανάλυση Συσκευασία Σύμφωνα με την ετικέτα Αποτελέσματα χημικής ανάλυσης Φρουκτόζη Γλυκόζη Φρουκτόζη Γλυκόζη σακχαρόζη Νο. 1 50% 50% 36,2% 27,6% 0 Νο. 2 42% 30% 18% 19% 43%

Πίνακας 3. Αποτελέσματα ανάλυσης προϊόντος τροφοδότησης μελισσιών. Φυσικοχημικά χαρακτηριστικά Συσκευασία Νο 1 Συσκευασία Νο 2. Σιρόπι Μέλι Υγρασία 16,7 α (16,0-17,6) 16,4 α (15.6-16.7) 16,7 α(16,2-17,0) 16,3 α(15,8-16,6) Αγωγιμότητα 0,358 γ (0,249­0,416) 0,268 β (0,197­0.322) 0,168 α (0,144­0,211) 0,518 γ (0,349­0,616) Διαστάση 7,0 α (3,4-13,4) 6,3 α(2,4-10,1) 6,2 α(5,0-7,0) 30,1 β (28.8-35.2) Ιμβερτάση 29,9 α(17,6-44.8) 30,6 α (25,9-39,9) 26,3 α (24,6-27,9) 86,6 β (76,2-92,4) ΗΜF 1,7 αβ (0,9-3,1) 3,8 β (0,0-6,6) 0,03 α (0,0-0,1) 0,3 αβ (0,0-0,5) Γυρεόκοκκοι Ελάχιστοι Ελάχιστοι Ελάχιστοι Άφθονοι

Μέσοι όροι με διαφορετικό γράμμα αλφαβήτου διαφέρουν στατιστικό μεταξύ τους.

Τα δείγματα συλλεχτήκαν και αναλύθηκαν στο ερ­γαστήριο Μελισσοκομίας.

Όπως φαίνεται και από τον πίνακα 3 και τα δύο ινΒερτοποιημένα σιρόπια όταν τροφοδοτηθούν στα μελίσσια δίνουν προϊόν με ιδιαίτερα χαμηλή συγκέ­ντρωση διαστάσης και ινβερτάσης, χαμηλή αγωγιμό­τητα και με ελάχιστους γυρεόκοκκους το οποίο εύκο­λα εντοπίζεται στην ανάλυση. Δεν υπάρχει διαφορά ανάμεσα στο προϊόν που προκύπτει από την τροφο­δότηση των μελισσών με απλό σιρόπι και ινβερτοποιημένο. Και οι δύο τροφές όταν δοθούν κοντά στην ανθοφορία ή κατά το διάστημα της ανθοφορίας αλ­λοιώνουν τα χαρακτηριστικά του μελιού και δίνουν ένα υποβαθμισμένο και νοθευμένο προϊόν.

Συμπεράσματα

Α) Δεν επιτυγχάνεται ινβερτοποίηση του σιροπιού με την προσθήκη οξέων, χυμού λεμονιού ή βράσιμο του σιροπιού. Η έστω μικρή διάσπαση της σουκρόζης δεν έχει σημασία για τη μέλισσα η οποία διαθέτει έν­ζυμα που διασπούν πλήρως τα ζάχαρα του σιροπιού ή του νέκταρος.
Β) Η τροφοδότηση των μελισσιών με ινβερτοποιημένα σιρόπια ανιχνεύεται εύκολα από τα φυσικοχημικά και τα μικροσκοπικά χαρακτηριστικά του προϊόντος. Παράλληλα με τα χαρακτηριστικά που εξετάστηκαν, υπάρχουν και άλλα τα οποία μπορούν να χρησιμο­ποιηθούν για την ανίχνευση της νοθείας του μελιού από τις τροφοδοτήσεις όπως είναι η προλίνη, τα ζά­χαρα, η σχέση Να/Κ , το χρώμα κ.ά.
Οι μελισσοκόμοι θα πρέπει να είναι ιδιαίτερα προ­σεκτικοί στην χρησιμοποίηση των ινβερτοποιημένων σιροπιών στις τροφοδοτήσεις γιατί όπως και το σιρό­πι, έτσι και αυτά εάν δοθούν κοντά ή κατά τη διάρ­κεια της ανθοφορίας αλλοιώνουν και υποβαθμίζουν την ποιότητα του μελιού.
Η εμπορική ονομασία των τροφών που εξετάστηκαν δεν δίνεται στην εργασία αυτήν γιατί πιστεύουμε ότι όλες οι συσκευασίες με ινβερτοποιημένο σιρόπι που κυκλοφορούν όταν δοθούν στα μελίσσια κατά τη διάρκεια της ανθοφορίας ανιχνεύονται με τον ίδιο εύκολο τρόπο.

Ευχαριστίες

Ευχαριστούμε τον Μελισσοκομικό Σύλλογο Ν. Πέλ­λας «Μ. Αλέξανδρος» για την αποστολή των αμυλοσιροπίων και των σχετικών ερωτημάτων.
Τα αποτελέσματα ανακοινώθηκαν στην ημερίδα που πραγματοποιήθηκε στις 4/2/2012 στη Θεσσαλονίκη από τον Πανελλήνιο Σύνδεσμο Μελισσοκόμων - Βασιλοτρόφων - Παραγωγών Βασιλικού Πολτού και Λοι­πόν Προϊόντων Μέλισσας.
Η έρευνα αυτή δεν χρηματοδοτήθηκε από κανένα φορέα.