Διανύοντας τους δρόμους του ...μελιού στην Λήμνο, συνάντησα το συμμαχικό νεκροταφείο Μούδρου( το μεγαλύτερο και το δεύτερο είναι στο χωριό Πορτιανού).
Διαβάζοντας τα ιστορικά γεγονότα της εποχής του Α' Παγκοσμίου Πολέμου και την μάχη της Καλλίπολης, μου θύμισε κάτι το οποίο έχουμε ξεχάσει:
- την αυτοθυσία και πίστη σε ιδανικά που σήμερα τα θεωρούμε παλιομοδίτικα.
Το λιμάνι του Μούδρου κατά τον Α Παγκόσμιο Πόλεμο αποτέλεσε την κύρια βάση των Συμμαχικών Δυνάμεων για την εκστρατεία της Καλλίπολης (1915).
Η νότια παραλία, ο λεγόμενος μέχρι σήμερα "Αερολιμένας", διαμορφώθηκε σε χώρο προσγείωσης υδροπλάνων.
Εκατοντάδες νεκροί στρατιώτες της εκστρατείας της Καλλίπολης, κυρίως 148 Αυστραλοί και 76 Νεοζηλανδοί, θάφτηκαν στο συμμαχικό νεκροταφείο του Μούδρου, το οποίο σήμερα αποτελεί παγκόσμιο μνημείο που δέχεται κάθε χρόνο εκατοντάδες επισκέπτες.
Ο Μούδρος οφείλει τη σημασία του κυρίως στο λιμάνι. Πρόκειται για ένα από τα καλύτερα φυσικά λιμάνια της Μεσογείου, αν όχι το καλύτερο. Ο κόλπος του Μούδρου, προστατευμένος από τους βόρειους ανέμους και από τα ρεύματα των Δαρδανελλίων, είναι πλωτός ακόμα και από μεγάλα θωρηκτά. Αυτό και μόνο του δίνει σπουδαία στρατηγική σημασία.
Κατά τους Βαλκανικούς πολέμους αποτέλεσε ορμητήριο του Παύλου Κουντουριώτη – δική του δωρεά είναι ο Επιτάφιος της Ευαγγελίστριας. Την περίοδο 1914 – 1916 ήταν ναυτική βάση των Συμμάχων για τις επιχειρήσεις της Καλλίπολης και των Δαρδανελλίων, αλλά και βάση του ανεφοδιασμού τους.
Αγκυροβόλησαν τότε στον κόλπο ως και 500 πλοία και φιλοξενήθηκαν στην περιοχή ως και 30.000 στρατιώτες. Η παρουσία τους συντέλεσε τότε στην άνθιση του εμπορίου.
Λίγο έξω από το Μούδρο, προς το Ρουσσοπούλι, ευρίσκεται το συμμαχικό νεκροταφείο. Εδώ βρίσκονται θαμμένοι νεκροί από τον Α΄ παγκόσμιο πόλεμο κατά συστάδες, ανάλογα με την εθνικότητά τους.
ΑΝΖΑΚ (αγγλ.:ANZAC) είναι το ακρωνύμιο του στρατιωτικού εκστρατευτικού σώματος Αυστραλών και Νεοζηλανδών (Australian and New Zealand Army Corps), που μετείχε στον Α΄ παγκόσμιο πόλεμο, στην εκστρατεία της Καλλίπολης το 1915. Με την ίδια επωνυμία υπήρξαν και μεταγενέστερα στρατιωτικές μονάδες. Στη μνήμη των στρατιωτών της ΑΝΖΑC που σκοτώθηκαν έχε καθιερωθεί ημέρα μνήμης, η Anzac Day, που εορτάζεται κάθε χρόνο στις 25 Απριλίου και στις δύο χώρες. Η 25η Απριλίου 1915 ήταν η πρώτη μέρα της απόβασης στη χερσόνησο της Καλλίπολης.
Η Δημιουργία του ΑΝΖΑΚ
Το ΑΝΖΑΚ, δηλαδή το Αυστραλιανό και Νεοζηλανδέζικο Εκστρατευτικό Σώμα (Australian and New Zealand Army Corps - ANZAC) συγκροτήθηκε το 1915. Υπηρέτησε υπό τις διαταγές του στρατηγού Γουίλιαμ Μπέρντγουντ (William Birdwood) και αποτελείτο αρχικά από δύο ταξιαρχίες: την 1η αυστραλιανή ταξιαρχία πεζικού (the Australian 1st Division) και την Ταξιαρχία Αυστραλών και Νεοζηλανδών (New Zealand and Australian Division). Επίσης, στο σώμα μετείχαν μονάδες μηχανικού, τραυματιοφορέων και συλλογής τραυματιών, μεταφορικά μέσα και υπαίθριο μαγειρείο.
Στη Λήμνο έφτασε την πρώτη εβδομάδα του Μαρτίου του 1915 μια πρώτη δύναμη από 3.200 άνδρες και ακολούθησαν τον Αύγουστο και άλλοι. Από τις 25 Απριλίου ως το Νοέμβριο πραγματοποίησαν δεκάδες απόπειρες απόβασης στη χερσόνησο της Καλλίπολης, της Τουρκίας, τις οποίες απέκρουσαν οι τουρκικές δυνάμεις υπό τον Κεμάλ συνεπικουρούμενες από γερμανικά και αυστριακά στρατεύματα.
Μεταξύ των στρατιωτών της ΑΝΖΑΚ υπήρξαν εκατοντάδες νεκροί και τραυματίες, οι οποίοι είναι θαμμένοι σε στρατιωτικά νεκροταφεία, στην χερσόνησο της Καλλίπολης. Οι τραυματίες νοσηλεύονταν στη Λήμνο, σε νοσοκομείο εκστρατείας που είχε στηθεί στο χωριό Σαρπί Λήμνου, καθώς και σε πλοία. Περίπου 4.000 Αυστραλοί και Νεοζηλανδοί στρατιώτες νοσηλεύθηκαν στη Λήμνο με τη συνδρομή 96 Αυστραλίδων νοσοκόμων. Όμως, πολλοί πέθαναν και θάφτηκαν σε δύο συμμαχικά νεκροταφεία στη Λήμνο στο Πορτιανού και στο Μούδρο. Συνολικά στη Λήμνο είναι θαμμένοι 148 Αυστραλοί και 76 Νεοζηλανδοί στρατιώτες.
Μετά την αποτυχία της απόβασης, οι εναπομείναντες στρατιώτες του ΑΝΖΑΚ μετακινήθηκαν στην Αίγυπτο. Οι τελευταίοι Αυστραλοί αποχώρησαν από τη Λήμνο στις αρχές του 1917.
Εκδηλώσεις μνήμης
Στη μνήμη των μαχητών, των τραυματιών και των νεκρών Αυστραλών και Νεοζηλανδών μελών του ΑΝΖΑΚ οι δύο χώρες καθιέρωσαν την 25η Απριλίου, ημέρα έναρξης της απόβασης το 1915, ως Ημέρα Μνήμης του ΑΝΖΑΚ, γνωστή ως Anzac Day. Την ημέρα αυτή γίνονται πολλές εκδηλώσεις σε όλες τις πόλεις των δύο κρατών, και θεωρείται εθνική επέτειος, δεδομένου ότι ως το 1915 οι κάτοικοι των δύο χωρών αυτών δεν είχαν λάβει μέρος σε άλλη πολεμική σύγκρουση.
Η Anzac Day εορτάζεται επίσης στα Νησιά Κουκ, στο νησί Νιούε, στη Σαμόα και στην Τόνγκα. Μεγάλες εκδηλώσεις μνήμης γίνονται στα συμμαχικά νεκροταφεία της Καλλίπολης, στην Τουρκία.
Από το 1998 περίπου έχουν ξεκινήσει ανάλογες εκδηλώσεις και στη Λήμνο με πρωτοβουλία Λημνίων μεταναστών της Αυστραλίας. Στις εκδηλώσεις μετέχουν οι τοπικές αρχές, οι πρέσβεις Αυστραλίας, Νέας Ζηλανδίας, Αγγλίας, Ινδίας και άλλων χωρών, των οποίων στρατιώτες είναι θαμμένοι στα δύο συμμαχικά νεκροταφεία.
Παρά την τραγική κατάληξη της εκστρατείας οι Αυστραλοί και οι Νεοζηλανδοί έφυγαν με αγαθές αναμνήσεις από τη Λήμνο, από τις περιποιήσεις και τη συμπεριφορά των κατοίκων. Οι μνήμες αυτές βοήθησαν μεταγενέστερα στην ομαλή ένταξη των Λημνίων μεταναστών στην Αυστραλία. Σε ανάμνηση της ζωής στη Λήμνο, η ονομασία Λήμνος δόθηκε σε προάστιο στην πολιτεία Βικτόρια.
Ένα Αυστραλιανό Μνημείο στην είσοδο του λιμανιού του Μούδρου έχει στηθεί, ως ελάχιστος φόρος τιμής στους «Ήρωες της Λήμνου» και στους ισχυρούς πολιτισμικούς και ιστορικούς δεσμούς μεταξύ της Αυστραλίας και της Ελλάδας. Επίσης, οι δυο δρόμοι που οδηγούν προς τα συμμαχικά νεκροταφεία Μούδρου και Πορτιανού έχουν ονομαστεί «Οδός ΑΝΖΑΚ».
Η Ημέρα των ANZAC
|
Αποφράδα ημέρα η 25η Απριλίου 1915 για την Αυστραλία, αλλά και ημερομηνία - σταθμός για τη σφυρηλάτηση της εθνικής της ενότητας.
Το πρωινό της 25ης Απριλίου του 1915, 15.000 άπειροι αυστραλοί και νεοζηλανοί στρατιώτες, κατόπιν διαταγής των άγγλων αξιωματικών τους, αποβιβάστηκαν στις ακτές της Καλλίπολης στα Δαρδανανέλια, κατά τη διάρκεια του Α' Παγκοσμίου Πολέμου. Στόχος τους να καταλάβουν τα Στενά και να επιτρέψουν στους ρώσους συμμάχους τους στην «Αντάντ» να περάσουν με τα πλοία τους τον Ελλήσποντο και να ανοιχτούν στο Αιγαίο και τη Μεσόγειο.
Παρά το γεγονός ότι ο Α' Παγκόσμιος Πόλεμος δεν απειλούσε άμεσα την εδαφική ακεραιότητα της Αυστραλίας, η τότε κυβέρνηση της χώρας αποφάσισε, ως μέλος της βρετανικής κοινοπολιτείας και λόγω συνταγματικής της υποχρέωσης απέναντι στη Μεγάλη Βρετανία, να λάβει μέρος στον πόλεμο. Στην Καλλίπολη θα ήταν η πρώτη φορά που η νεοσύστατη Αυστραλιανή Αυτοκρατορική Δύναμη, όπως ονομάστηκε η στρατιωτική δύναμη των Αυστραλών που στάλθηκε στην Ευρώπη, θα έπαιρνε μέρος σε πολεμική αναμέτρηση.
Όλα ξεκίνησαν ένα πρωινό του Νοεμβρίου του 1914, όταν από το λιμάνι Όλμπανι της Δυτικής Αυστραλίας έφυγαν η 1η Μεραρχία Πεζικού και η 1η, η 2η και η 3η Ελαφρά Ταξιαρχία Ιππικού. Αρχικά ήταν προγραμματισμένο να ταξιδέψουν στη Βρετανία, όπου και θα εκπαιδεύονταν. Η έλλειψη υποδομής, όμως, είχε ως αποτέλεσμα να μεταφερθούν σε εκπαιδευτικά στρατόπεδα των συμμαχικών δυνάμεων στην Αίγυπτο. Παρέμειναν εκεί για περίπου τρεις μήνες. Εν τω μεταξύ, έφταναν στην Αίγυπτο και άλλοι αυστραλοί στρατιώτες.
|
Στις αρχές Μαρτίου του 1915 δόθηκε η ειδοποίηση από την κεντρική διοίκηση των συμμαχικών δυνάμεων για την εκστρατεία κατάληψης των Στενών των Δαρδανελίων και η στρατιωτική δύναμη των Αυστραλών και Νεοζηλανδών θα χρησιμοποιούνταν γι' αυτή την επιχείρηση. Στην Ελλάδα, ο Ελευθέριος Βενιζέλος, ελπίζοντας ότι η κατάληψη των Δαρδανελίων θα είχε ως αποτέλεσμα τη διεκδίκηση της Κωνσταντινούπολης έδωσε την άδεια στη Μεγάλη Βρετανία να χρησιμοποιήσει τη Λήμνο ως ναυτική βάση.
Έτσι, στις 4 Μαρτίου 1915 οι πρώτοι Αυστραλοί και Νεοζηλανδοί στρατιώτες από τις ANZAC (Australian and New Zealand Army Corps) πάτησαν για πρώτη φορά το πόδι τους σε ελληνική γη. Το λιμάνι του Μούδρου με τα απάνεμα νερά του, τους υποδέχτηκε. Η στεριά, όμως, δεν ήταν και τόσο φιλική γι' αυτούς. Η ξερή γη, έντονο χαρακτηριστικό της Λημνιακής φύσης, οι γυμνοί λόφοι και η έλλειψη νερού δεν υπόσχονταν την καλύτερη διαμονή. Παρόλα αυτά, για πολλούς το ηφαιστειογενές τοπίο της Λήμνου ήταν ασυγκρίτως καλύτερο από την έρημο και τη ζέστη της Αιγύπτου. Οι πρώτες εντυπώσεις του στρατιώτη Τ. Α. Μάιλς για τους Έλληνες: «Οι κάτοικοι του νησιού ζουν σε πρωτόγονες συνθήκες. Έχουν μικρά σπίτια και αρκετοί από τους άνδρες φορούν προβιές αρνιών και περπατούν ξυπόλυτοι ή φορούν σκληρά παπούτσια».
Οι ξένοι στρατιώτες άρχισαν σιγά-σιγά να ξεθαρρεύουν και να συναναστρέφονται τους ντόπιους. Ο σηματωρός Ν.Κ. Χάρβεϊ γράφει στα απομνημονεύματά του: «Δεν είχαμε αρκετά ξύλα, σε αντίθεση με το αλκοόλ που ήταν μπόλικο, κάθε μαγαζί στη Λήμνο μέχρι το τέλος του Μαρτίου πουλούσε μπύρα και κονιάκ. Υπήρχε έλλειψη καύσιμων ξύλων. Οι κάτοικοι χρησιμοποιούσαν μικρά κομμάτια κάρβουνου για να μαγειρέψουν. Μετά ήρθε το Πάσχα τους και με μεγάλη περιέργεια παρακολουθούσαμε τον τρόπο με τον οποίο το γιόρταζαν. Οι καμπάνες των εκκλησιών τους χτυπούσαν συχνά και για δύο περίπου μέρες δεν σταματούσαν καθόλου. Την ημέρα του Πάσχα ήρθαν στο στρατόπεδο οι Έλληνες και μας πρόσφεραν κόκκινα αυγά και άλλα δώρα».
|
Στις 20 Απριλίου 1915 το λιμανάκι του Μούδρου πλημμύρισε από πολεμικά πλοία των συμμαχικών δυνάμεων. Ο Τ. Α. Μάιλς γράφει: «Κανένα άλλο λιμάνι του κόσμου εκείνες τις μέρες δεν είχε περισσότερα πλοία απ' αυτό το λιμανάκι της Λήμνου». Είχε έλθει η ώρα της μάχης. Οι Αυστραλονεοζηλανδοί ξεκίνησαν από την ελληνική γη το απόγευμα της 24ης Απριλίου για να επιτεθούν στην Καλλίπολη και να πάρουν τον έλεγχο των Στενών από τους Τούρκους.
Οι επιχειρήσεις, που κράτησαν έως τον Ιανουαρίου του 1916, στέφθηκαν από παταγώδη αποτυχία. Κάπου 2.000 Αυστραλοί βρήκαν τραγικό θάνατο εκείνο το πρωινό της 25ης Απριλίου 1915, αφού οι Τούρκοι, που ανήκαν στο αντίπαλο στρατόπεδο των «Κεντρικών Δυνάμεων», τους περίμεναν κρυμμένοι στις ακτές της Καλλίπολης και τους αποδεκάτισαν. Τους επόμενους μήνες άλλοι 11.000 αυστραλοί και νεοζηλανδοί στρατιώτες άφηναν την τελευταία τους πνοή στα μέρη εκείνα. «Χρειάστηκαν 10 χρόνια για να παρθεί η Αρχαία Τροία που βρισκόταν στα ίδια Στενά. Τώρα καταλαβαίνω πόσο δύσκολο είναι να κατακτήσουμε τα Στενά αυτά» παραδέχτηκε ο στρατηγός της συμμαχικής δύναμης, σερ Ιαν Χάμιλτον, μετά την πρώτη μάχη στα Δαρδανέλια.
Η σφαγή στάθηκε αφορμή για να δημιουργηθεί κλίμα εθνικής ομοψυχίας στην Αυστραλία και να πάρει σάρκα και οστά το όνειρο της δημιουργίας του Αυστραλιανού έθνους. Το 1901 οι βρετανικές αποικίες της Αυστραλίας είχαν ενωθεί και είχαν δημιουργήσει το ομόσπονδο αυστραλιανό κράτος, που όμως δεν είχε ακόμα συνοχή, κάτι που του έδωσε η θυσία της Καλλίπολης.
Στην απόβαση της Καλλίπολης πήραν μέρος και 12 ελληνοαυστραλοί: ο δεκανέας Τζακ Μαρκ, ο υποδεκανέας Τζον Ζαβιτσάνος και οι στρατιώτες Πέρσυ Κουκουσάκης, Κώστας Αρώνης, Γιώργος Κρίτον, Ρόμπερτ Κρόκος, Άθα Χάλκας, Λεωνίδας Μανούσου, Γιώργος Πάπας, Πίτερ Ράντος, Ρόι Ραλφ και Αναστάσιος Ρεμπέα. Ο μόνος άτυχος υπήρξε ο 24χρονος μάγειρας Πίτερ Ράντος, που έπεσε στο πεδίο της μάχης.
Κάθε χρόνο στις 25 Απριλίου η Αυστραλία τιμά με εκδηλώσεις σε ολόκληρο τον κόσμο την επέτειο αυτή, με επίκεντρο την Καλλίπολη. Στη Λήμνο, όπου αποτέλεσε πέρασμα για την απόβαση της Καλλίπολης και πολλοί Αυστραλοί βρήκαν καταφύγιο μετά την καταστροφή, υπάρχουν δύο στρατιωτικά νεκροταφεία και ένα μνημείο για να θυμίζουν το πέρασμα των Αυστραλονεοζηλανδών από την ελληνική γη.
Σχετικά
«Καλλίπολη 1915» (Gallipoli), πολεμικό δράμα του Πίτερ Γουίρ, παραγωγής 1981, με τους Μαρκ Λι, Μπιλ Κερ και Μελ Γκίμπσον.
| ΠΟΛΥΜΕΣΑ: | |
|
| Το τρέιλερ της ταινίας «Gallipoli»
|
|
| |
|
|
|
|
| |
|
|
|
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου