Κοιλιοκάκη

Θα μου πεί κανείς τί σχέση έχει το παρακάτω άρθρο με τον χώρο της μελισσοκομίας, καμία, απλώς παίρνοντας σαν αφορμή την σοβαρή περίπτωση φιλικού ζευγαριού , που και τα δύο παιδιά τους έχουν σοβαρό πρόβλημα από την πάθηση αυτή, έκρινα ότι θα ήταν χρήσιμη μια γνωστοποίηση της πάθησης...

Η κοιλιοκάκη, είναι μια χρόνια πάθηση του λεπτού εντέρου με κληρονομική προδιάθεση, η οποία προκαλείται από αντίδραση του οργανισμού στη γλουτένη, μια πρωτεΐνη που περιέχεται στο σιτάρι, τη σίκαλη, το κριθάρι και τη βρώμη.
Αν και η ακριβής αιτιολογία του συνδρόμου της κοιλιοκάκης δεν είναι γνωστή, θεωρείται ότι είναι αυτοάνοση νόσος, γιατί ο οργανισμός με το ερέθισμα της γλουτένης ενεργοποιεί ανοσολογικούς μηχανισμούς που επιτίθενται και προκαλούν βλάβη στο βλεννογόνο του λεπτού εντέρου, καταστρέφοντάς τον και επηρεάζοντας έτσι την απορρόφηση των θρεπτικών ουσιών που περιέχονται στις τροφές.
Η εμφάνιση ειδικών αντισωμάτων στο αίμα των ασθενών με κοιλιοκάκη και η παρατήρηση ότι στο συγγενικό περιβάλλον τους υπάρχουν άτομα με αυτοάνοσα νοσήματα, όπως ο διαβήτης τύπου 1, η αυτοάνοση θυρεοειδίτιδα και η σκλήρυνση κατά πλάκας, ενδυναμώνουν τη θεωρία αυτή.
Εικόνα 1.
Αν και στο παρελθόν η νόσος εθεωρείτο σπανιότερη (1:10000) σήμερα υπολογίζεται ότι 1 στα 200 άτομα στο δυτικό κόσμο πάσχει από κοιλιοκάκη.
Τα συμπτώματα μπορούν να εμφανιστούν σε οποιαδήποτε ηλικία μετά την ένταξη της γλουτένης στη δίαιτα και περιλαμβάνουν μια πληθώρα ποικίλων εκδηλώσεων, όπως
διαταραχές κενώσεων (κυρίως χρόνιο διαρροϊκό σύνδρομο)
ανορεξία,
ανεπαρκή πρόσληψη βάρους (κυρίως στα μικρά παιδιά) απώλεια βάρους,
μετεωρισμό της κοιλιάς και κοιλιακά άλγη,
καθυστέρηση της ήβης,
χρόνια οστεοπενία,
ερπητοειδή δερματίτιδα,
διαταραχές της συμπεριφοράς και
κνίδωση.
Άλλες φορές τα συμπτώματα μπορεί να είναι λιγότερο ειδικά ή να απουσιάζουν εντελώς και η μόνη ένδειξη να είναι μια αγνώστου αιτιολογίας σιδηροπενική αναιμία και μια αύξηση των ηπατικών ενζύμων (τρανσαμινασών).
Τα μακροχρόνια αποτελέσματα της νόσου, εάν παραμείνει αδιάγνωστη και χωρίς θεραπευτική αντιμετώπιση, αποτελούν το αδενοκαρκίνωμα και το λέμφωμα του λεπτού έντερου.
Οι περισσότεροι άνθρωποι με τη νόσο της κοιλιακής, παραμένουν αδιάγνωστοι, γιατί συνήθως ή δεν πάνε ποτέ στο γιατρό ή όταν πάνε διαγιγνώσκονται λανθασμένα ότι έχουν το σύνδρομο του ευερέθιστου εντέρου, τα συμπτώματα του οποίου μοιάζουν με αυτά της κοιλιοκάκης. Για κάθε ασθενή διαγνωσμένο με το σύνδρομο της κοιλιοκάκης, υπάρχουν άλλοι 50 οι όποιοι παραμένουν αδιάγνωστοι.
Το σύνδρομο του ευερέθιστου εντέρου, είναι και αυτό αγνώστου αιτιολογίας και η διάγνωσή του βασίζεται σε ένα καλό ιστορικό από μεριάς ιατρού και σε εξετάσεις στις οποίες θα πρέπει να υποβληθεί ο ασθενής, για να αποδειχτεί ότι δεν πάσχει από άλλη νόσο με ανάλογα συμπτώματα όπως της κοιλιοκάκης.
Δυστυχώς όμως, σπανίως στις εξετάσεις αυτές συμπεριλαμβάνεται ο έλεγχος για τη νόσο της κοιλιοκάκης, πιθανώς λόγω της αδυναμίας του ιατρικού κόσμου να συνειδητοποιήσει ότι η συχνότητα της νόσου δεν είναι 1:10000 όπως εθεωρείτο παλιότερα, αλλά 1 :200, ίσως και 1:100 σε μερικές περιοχές του πλανήτη.
Η αλλαγή σε αυτούς τους στατιστικούς αριθμούς, σημειώθηκε όταν έγινε αντιληπτό, ότι η νόσος μπορεί να υπάρχει σε υποκλινικό επίπεδο, με άτυπα συμπτώματα, όπως δυσκοιλιότητα αντί για διάρροια και νευρολογικά και δερματολογικά συμπτώματα αντί για αμιγώς γαστρεντερικές διαταραχές.
Η διάγνωση της νόσου γίνεται αρχικά με την ικανότητα του ιατρού να υποπτευθεί την πιθανότητα ύπαρξης του συνδρόμου και κατόπιν με ανίχνευση στο αίμα ειδικών αντισωμάτων, όπως είναι τα αντισώματα έναντι της γλιαδίνης, του ενδομυίου και της ιστικής τρανσγλουταμινάσης.
Αν και τα αντισώματα και κυρίως το αντίσωμα της ιστικής τρανσγλουταμινάσης είναι πολύ ειδικά και με μεγάλη πιθανότητα διάγνωσης εάν είναι θετικά, ο ιατρός δεν θα πρέπει να θεωρήσει ότι η διάγνωση δεν υφίσταται σε περίπτωση αρνητικών αποτελεσμάτων.
Εάν η κλινική υποψία παραμένει υψηλή, τότε θα πρέπει να γίνει γαστροσκόπηση και λήψη βιοψίας λεπτού εντέρου, όπου φαίνονται οι χαρακτηριστικές αλλοιώσεις στο βλεννογόνο του εντέρου, μεταξύ των οποίων η μερική ή ολική ατροφία (επιπέδωση των λαχνών).
Αντιθέτως με τα άλλα σύνδρομα αυτοάνοσων νοσημάτων, όπου φάρμακα με ανοσοκατασταλτική δράση όπως η κορτιζόνη έχουν την ικανότητα να επιφέρουν την ύφεση, το σύνδρομο της κοιλιοκάκης δεν ανταποκρίνεται σε αυτά και η δίαιτα εφ'όρου ζωής χωρίς γλουτένη είναι η μόνη μορφή θεραπείας που υπάρχει και έχει αποτελέσματα. Η δίαιτα περιλαμβάνει κυρίως αποχή από τροφές που προέρχονται από σιτηρά, σίκαλη, κριθάρι και βρώμη.
Ενδεικτικά, απαγορεύονται τα προϊόντα που περιέχουν αλεύρι (ψωμιά, φρυγανιές, μπισκότα, πίτσες, πίτες, γλυκά, σούπες του εμπορίου κ.α) τα ζυμαρικά (μακαρόνια, σπαγγέτι, κριθαράκι κ.α.) κάποια αλλαντικά, τα κονσερβοποιημένα προϊόντα (σάλτσες, λαχανικά, όσπρια) οι μαγιονέζες, οι μουστάρδες, τα κρεμώδη τυριά, τα κατεργασμένα καρυκεύματα, μερικά έτοιμα ροφήματα (π.χ. σοκολάτας) και κάποια αλκοολούχα ποτά (π.χ. μπύρα).
Επιτρέπονται όλα τα φρέσκα και κατεψυγμένα λαχανικά, τα φρέσκα κρέατα, ψάρια και πουλερικά, το γάλα και τα προϊόντα του (φέτα, γιαούρτι, σκληρά κίτρινα τυριά) το καλαμπόκι, το ρύζι και τα προϊόντα τους, το λάδι, το βούτυρο και η μαργαρίνη, καθώς και ειδικά προϊόντα ελεύθερα γλουτένης που διατίθενται στα φαρμακεία και στα καταστήματα υγειινής διατροφής για τους ασθενείς με κοιλιοκάκη (ποικιλία ζυμαρικών, ψωμί, κέικ, μπισκότα, βάση για πίτσες, δημητριακά κ.α.).
Τρόφιμα τα οποία αναγράφουν ότι δεν περιέχουν σιτάρι δεν είναι ασφαλή, διότι πιθανόν να περιέχουν γλουτένη άλλων δημητριακών. Φάρμακα ή βιταμινούχα σκευάσματα μπορεί να περιέχουν γλουτένη ως έκδοχο. Μόνο η αναγραφή στην ετικέτα της συσκευασίας ότι το προϊόν είναι ελεύθερο γλουτένης διασφαλίζει τον ασθενή.
Εικόνα 2.
Πιο αναλυτικά τα τρόφιμα τα οποία περιέχουν γλουτένη και θα πρέπει να αποφεύγονται από τους ασθενείς με το σύνδρομο της κοιλιακής είναι:
Α. Δημητριακά.
Σιτάρι, άμυλο σίτου, βρώμη, κριθάρι, σίκαλη, πλιγούρι, κουσκούς, βύνη κριθαριού, μούσλι, ζυμαρικά, νιφάδες καλαμποκιού, διογκωμένο ρύζι, τηγανητά πατατάκια σε σακουλακι (πατατάκια τσιπς).
Β. Φρούτα.
Σακχαρόπηκτα φρούτα, ξηρά φρούτα καλυμμένα με αλεύρι.
Γ. Λαχανικά.
Έτοιμα φαγητά που ενδέχεται να περιέχουν συντηρητικά, έτοιμα φαγητά με βάση λαχανικά ή δημητριακά, λαχανικά που έχουν παναριστεί ή καλυφτεί με αλεύρι και βούτυρο, κατεψυγμένα λαχανικά( όπως πατάτες ή μανιτάρια) που περιέχουν σιτάρι και τα παράγωγά του.
Δ. Γαλακτοκομικά
Ροφήματα με βάση το γάλα (milk shake) γιαούρτι με φρούτα, κρέμα σαντιγί, κρέμες με πουτίγκα, τυριά σε φέτες, τηγμένα τυριά για επάλειψη, τυριά με προσμείξεις και τυριά με επικάλυψη μούχλας (όπως το μπρι) και το μπλε τυρί.
Ε. Κρέας, Ψάρι, Αυγά
Κρύο κρέας σε φέτες, παστό βοδινό, λαιμός χοιρινού, σαλάμι, μορταδέλα, μπέικον, μαγειρεμένο χοιρομέρι, σαλάμι, λουκάνικα, χοτ ντογκ, χοιρινά ποδαράκια, κρέας σε κονσέρβα, έτοιμες σάλτσες με βάση το κρέας ή το ψάρι, προπαρασκευασμένα ή έτοιμα φαγητά με βάση τα κρέας ή το ψάρι, κρέας ή ψάρι που είναι παναρισμένο, καλυμμένο με αλεύρι ή μαγειρεμένο με σάλτσες που περιέχουν αλεύρι με γλουτένη, προ-μαγειρεμένα κατεψυγμένα ψάρια (σουρίμι ή καβούρι απομίμηση).
Ζ. Ποτά
Σιρόπια για ποτά και παγωτά, στιγμιαία μίγματα για ζεστή σοκολάτα και τσάι, υγρά διατροφικά συμπληρώματα, χυμοί φρούτων με πρόσθετες ίνες, μπίρα,τζιν. Στιγμιαίος καφές ή υποκατάστατο καφέ που περιέχει κριθάρι ή βύνη κριθαριού,ποτά από βρώμη.
Η. Γλυκά
Άχνη, ζάχαρη ή κρυσταλλική ζάχαρη, ράβδοι σοκολάτας, σοκολατένια περιβλήματα και επικαλύψεις, σκόνη κακάο, κακαόμαζα, παγωτό, γλειφιτζούρι παγωτό (γρανίτες) και επιδόρπια, γλυκά, καραμέλες, τσίχλες, ζελατίνη, γλασαρισμένα αμύγδαλα, τεχνητά γλυκαντικά, σοκολάτα με δημητριακά.
Θ. Λίπη και αρτύματα.
Έτοιμες σάλτσες, κύβοι ζωμού ή εκχυλίσματα κρέατος, μίγματα ζωμού κρέατος, μίγματα βοτάνων ή μπαχαρικών, καρυκεύματα, σάλτσα μπεσαμέλ.
Ι. Διάφορα.
Μπέικιν πάουντερ, προζύμι, εκχύλισμα μαγιάς, φρέσκια και κατεψυγμένη- ξηρή μαγιά μπύρας.
Προσοχή χρειάζεται στην επιλογή των τροφίμων που ανταποκρίνονται στο ευρύ κοινό, γιατί ακόμα και να μην αναφέρεται ότι περιέχουν γλουτένη είναι πιθανόν αυτή να περιέχεται σε αυτά. Κάποια σούπερ μάρκετ ή και καταστήματα υγιεινής διατροφής, έχουν πολύ καλή σήμανση για να εντοπίζετε τα προϊόντα χωρίς γλουτένη, ενώ άλλα διαθέτουν ειδικό χώρο όπου τα φιλοξενούν.
Επίσης υπάρχουν πολλά φαρμακευτικά προϊόντα τα οποία είναι εγγυημένα στο να μην περιέχουν γλουτένη και φέρουν την αντίστοιχη σήμανση.
Βάσει της τελευταίας Ευρωπαϊκής νομοθεσίας “Codex standard”, οι κατασκευαστές τροφίμων είναι υποχρεωμένοι, από τον Ιούνιο του 2008 να αναγράφουν εάν ένα προϊόν περιέχει γλουτένη.
Κάποια τρόφιμα κατασκευαστών είναι πραγματικά εκπληκτικά και φέρουν την ένδειξη ελεύθερο γλουτένης (Gluten Free) ή το σήμα (το οποίο είναι το διεθνές σήμα αναγνώρισης τροφών ελεύθερων γλουτένης). Συνεπώς δε μένει παρά να τα αναζητά ο ασθενής με την κοιλιοκάκη.
Με την εισαγωγή της δίαιτας της κοιλιοκάκης και σε σύντομο χρονικό διάστημα, ο ασθενής θα πρέπει να βιώσει το γεγονός της εξαφάνισης των συμπτωμάτων που τον ενοχλούσαν ως τώρα, καθώς επίσης και διαφόρων άλλων στοιχείων τα οποία ασυνείδητα τα δεχόταν ως τρόπο ζωής, χωρίς τις περισσότερες φορές να ασχολείται με την ύπαρξή τους,
Μετά από τρεις μήνες περίπου, η επαναληπτική αιματολογική εξέταση των αντισωμάτων της κοιλιοκάκης θα πρέπει να δείξει πτώση των αριθμών σε φυσιολογικά επίπεδα. Αυτή είναι και η πιο σημαντική απόδειξη ότι η δίαιτα γίνεται σωστά και ότι δεν υπάρχει κάτι που διαφεύγει από την προσοχή του ασθενούς.