Σεπτεμβριανά: To τέλος για τον Ελληνισμό της Πόλης

Νύχτα 6ης προς 7η Σεπτεμβρίου... Ένας εξαγριωμένος όχλος ξεχύνεται στους ρωμαίικους μαχαλάδες της Κωνσταντινούπολης και ρημάζει. Σπίτια, καταστήματα, εκκλησιές, σχολειά, περιουσίες, ζωές. Χτυπούν καταστηματάρχες και νοικοκυραίους, κατεβάζουν προθήκες, πετούν και τσαλαπατούν εμπορεύματα, πυρπολούν…

Την προηγούμενη, 5 Σεπτεμβρίου του 1955, ένα μασούρι δυναμίτιδας έχει εκραγεί στον κήπο του τουρκικού προξενείου στην Θεσσαλονίκη, το οίκημα που συνδέεται με τον Κεμάλ Ατατούρκ, σπάζοντας μερικά τζάμια και πυροδοτώντας ένα πογκρόμ διώξεων κατά των Ρωμιών, 650 χιλιόμετρα μακριά, καθώς ο τουρκικός Τύπος παρουσιάζει την "καταστροφή στο σπίτι του Κεμάλ" ως ολοκληρωτική.

Η έκρηξη είναι προσχεδιασμένη να λειτουργήσει ως η φωτιά στο φυτίλι, που περιμένει από καιρό την πυροδότησή του. Άλλωστε, η κατοπινή αστυνομική έρευνα αποκαλύπτει ότι ο άνθρωπος, που τοποθέτησε τη δυναμίτιδα στον κήπο του προξενείου είναι ο κλητήρας του, ο Χασάν Μεχμέτογλου και έδρασε κατόπιν εντολής του Τούρκου φοιτητή, Οκτάι Εγκίν, του Πανεπιστημίου Θεσσαλονίκης. Αποδεικνύεται, δε, ότι το σχέδιο γνωρίζουν πολύ καλά οι προξενικές αρχές της Τουρκίας στη Θεσσαλονίκη.

Είναι η εποχή, που το Κυπριακό κλυδωνίζει επικίνδυνα τις σχέσεις Ελλάδας - Τουρκίας και η Άγκυρα στη διπλωματική της αναμέτρηση με την Αθήνα, αποφασίζει να χρησιμοποιήσει ως διαπραγματευτικό μέσο τούς ελληνορθόδοξους της Πόλης, έχοντας φροντίσει προηγουμένως να παθιάσει τον τουρκικό λαό ενάντια στην "αυτοδιάθεση" της Κύπρου και ως εκ τούτου στην ένωση του πληθυσμού της -στην πλειονότητα ελληνοκυπριακού- με την Ελλάδα.

Λίγες μέρες πριν (29 Αυγούστου), είχε ξεκινήσει στο Λονδίνο, με πρωτοβουλία των Βρετανών, η Τριμερής (Ηνωμένο Βασίλειο-Τουρκία-Ελλάδα) Διάσκεψη επί της αυτοδιάθεσης της Κύπρου, μιας και η Ελλάδα είχε προσφύγει για το θέμα στον ΟΗΕ.

Οι Βρετανοί ακολουθούν την πατροπαράδοτη διαιρετική πολιτική τους, αφήνουν τη διαρροή πληροφοριών ότι Ελληνοκύπριοι σχεδιάζουν σφαγές σε βάρος Τουρκοκυπρίων, δήλωση την οποία κάνει δημοσίως ο ίδιος ο Τούρκος πρωθυπουργός, και βάζουν την Τουρκία να συγκρουσθεί με την Ελλάδα. Ο Τούρκος υπουργός Εξωτερικών, Φ. Ζορλού, προβαίνοντας στην επιθετική δήλωση "δεν βλέπω λόγο να συνεχίσουμε τη Διάσκεψη μια που η Ελλάδα επιμένει στην ακατανόητη αυτοδιάθεση", τα … βροντάει και φεύγει και ο Έλληνας ομόλογός του, Στ. Στεφανόπουλος, επιστρέφει απογοητευμένος στην Αθήνα.

Στην Τουρκία ένα καζάνι μπαίνει στη φωτιά... Η Άγκυρα έχει εμπλακεί για τα καλά στην υπόθεση "αυτοδιάθεση" και παρακρατικοί μαζί με ανθρώπους του πρωθυπουργού Μεντερές υποδαυλίζουν την οργή του λαού. Πολιτικές συγκεντρώσεις με κεντρικά συνθήματα "εδώ είναι Τουρκία και μιλάμε τουρκικά" και "ένωση της Κύπρου με την Τουρκία", συζητήσεις σε υψηλούς τόνους και διενέξεις Τούρκων και Ρωμιών σε χώρους συγκεντρώσεως, καφενεία, μαγέρικα, ακόμη και πανεπιστήμια, κάνουν το καζάνι να βράζει…

Ώσπου, το απόγευμα της 6ης Σεπτεμβρίου, με πρόσχημα την "αυθόρμητη λαϊκή έκρηξη" και με αφορμή τη βόμβα στο τουρκικό προξενείο της Θεσσαλονίκης, περί τους 50.000 Τούρκοι πολίτες, εφοδιασμένοι με καδρόνια, αξίνες, λοστούς και πέτρες, ξεκινούν από την πλατεία Ταξίμ, τρέχουν με πάθος και χυμούν με μένος σε βάρος κάθε τι ρωμαίικου στην Πόλη. Κοντά δέκα ώρες αφανίζουν βιος και ζωές σε Πέρα, Φανάρι, Ταταύλα και από την οργή τους δεν γλυτώνουν Αρμένιοι και Εβραίοι.

Το πρωί της 7ης Σεπτεμβρίου βρίσκει τον συγγραφέα Ίαν Φλέμινγκ, πράκτορα της μυστικής υπηρεσίας της Βρετανίας, ΜΙ6, ή αλλιώς "Ιντέλιτζενς Σέρβις", να περιδιαβάζει στα χαλάσματα του Πέρα, κρατώντας σημειώσεις για την αναφορά του στην υπηρεσία…

Ο, δε, απολογισμός της ανθρώπινης λαίλαπας είναι τραγικός: Τριάντα νεκροί, εκατοντάδες τραυματίες, 200 επισήμως βιασθείσες και βιασθέντες και επιπλέον κατεστραμμένα 4.384 καταστήματα και εργαστήρια, 1.004 σπίτια, 110 εστιατόρια και ζαχαροπλαστεία, 21 εργοστάσια, 11 κλινικές, 12 ξενοδοχεία, 27 φαρμακεία, 71 εκκλησιές, 26 σχολεία, δύο νεκροταφεία, οι πατριαρχικοί τάφοι στη Μονή Βαλουκλή, διάφορα κοινοτικά κέντρα, ρωμαίικες λέσχες και άλλα.

Η νύχτα των Σεπτεμβριανών του ΄55 στην Κωνσταντινούπολη, χαρακτηρίσθηκε ως "η αρχή του τέλους" για τον ελληνισμό της πόλης και κατέλαβε τη δική της σελίδα στην ιστορία της επί δεκαετίες διωκόμενης Ρωμιοσύνης από τα χώματα της απέναντι όχθης του Αιγαίου.

Πορεία μνήμης για τα Σεπτεμβριανά στο κέντρο της Κωνσταντινούπολης

Πορεία μνήμης για την 55η επέτειο των Σεπτεμβριανών οργάνωσε σήμερα στο κέντρο της Κωνσταντινούπολης το Ίδρυμα Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων. Η πορεία ακολούθησε την ίδια διαδρομή με εκείνη που είχαν διανύσει πριν 55 χρόνια τα μέλη του εξαγριωμένου όχλου των Τούρκων για να καταλήξουν στο Πέρα. Αφετηρία ήταν η πλατεία Ταξίμ και κεντρικό σύνθημα, αυτή τη φορά, «Ποτέ Ξανά».

Οι συμμετέχοντες διέσχισαν την παλιά οδό του Πέρα -σήμερα Ιστικλάλ - όπου στις 6 προς 7 Σεπτεμβρίου καταγράφηκαν οι βανδαλισμοί σε βάρος των ρωμαίικων περιουσιών. Οι διαδηλωτές, κρατώντας πλακάτ και πανώ «5.317 καταστήματα καταστράφηκαν», «400 γυναίκες βιάστηκαν», «4.214 σπίτια καταστράφηκαν», θύμιζαν μία από τις σκοτεινές σελίδες της σύγχρονης τουρκικής ιστορίας, το πογκρόμ σε βάρος της ελληνορθόδοξης κοινότητας, που ήκμαζε τότε στην Κωνσταντινούπολη.

«Δεν είναι η πρώτη φορά που η οργάνωσή μας αναλαμβάνει κάτι τέτοιο. Από το 1996, οπότε αρχίσαμε επίσημα τη δράση μας, προσπαθούμε να ενημερώνουμε τον κόσμο για ό,τι συνέβη τότε», δήλωσε στο ΑΠΕ-ΜΠΕ η εκπρόσωπος του Ιδρύματος, Αϊσέ Γκιουναϊσού.

Στην πορεία του Ιδρύματος Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων ελάχιστοι εναπομείναντες στην Πόλη ομογενείς έδωσαν το «παρών». «Δεν επικοινωνούν μαζί μας, υπάρχει φόβος», λέει η κ. Γκιουναϊσού και συμπληρώνει: «Τους καταλαβαίνουμε, έχουν δίκιο, αλλά είμαστε εμείς εδώ και αναλαμβάνουμε την ευθύνη για όσα έχει πράξει το κράτος μας».

Taraf για "Σεπτεμβριανά": Έργο της Εργκενεκόν

Μακροσκελές άρθρο με αφορμή την επέτειο των Σεπτεμβριανών του 1955 στη Κωνσταντινούπολη «φιλοξενείται» στην τουρκική εφημερίδα «Taraf».

«Τα γεγονότα της 6ης προς 7η Σεπτεμβρίου ήταν κατόρθωμα του κράτους της Εργκενεκόν», σχολιάζει η εφημερίδα, αλλά δεν αποκλείει την εμπλοκή των Βρετανών «που ήθελαν να προκαλέσουν αναστάτωση».

«Πρόκειται για μια μελανή μέρα, κατά την οποία έγιναν επιθέσεις και καταστροφές εναντίον των μειονοτήτων και πρώτα εναντίον των Ρωμιών», δημοσιεύει η «Taraf» και παραθέτει χρονικό -με σχόλια- των γεγονότων, που οδήγησαν στο πογκρόμ.

«Η ιστορία ξεκίνησε την 6η Σεπτεμβρίου του 1955, όταν ο κρατικός ραδιοσταθμός μετέδωσε ότι εξερράγη βόμβα στο σπίτι του Ατατούρκ στη Θεσσαλονίκη. Ακολούθησε δεύτερο παράρτημα της εφημερίδας EKSPRES στην Κωνσταντινούπολη, που διατύπωνε τον ίδιο ισχυρισμό ως "είδηση" στην πρώτη σελίδα. Ενώ αυτή η ίδια η εφημερίδα είχε κυκλοφορία 20 - 30.000 φύλλα, το παράρτημα, που εξέδωσε, τυπώθηκε σε 290.000», γράφει η «Taraf» και συνεχίζει:

«Μετά την έκδοση του παραρτήματος πλήθη κατευθυνόμενα από τον Σύνδεσμο "Η Κύπρος είναι Τουρκική" με ρόπαλα και παρόμοια αντικείμενα συναντήθηκαν στην πλατεία του Ταξίμ και άρχισαν να προχωρούν στη Λεωφόρο Ανεξαρτησίας. Τα σπίτια των Ρωμιών είχαν σημαδευτεί νωρίτερα με κόκκινους σταυρούς. Αυτά τα σπίτια, τα καταστήματα και όλοι οι χώροι, που έφεραν ταμπέλες με ξένες ονομασίες, λεηλατήθηκαν» αναφέρεται.

«Οι ενέργειες αυτές έγιναν ταυτόχρονα σε 52 συνοικίες της Κωνσταντινούπολης, στη Σμύρνη και τα Πριγκηπονήσια και πολλοί ιστορικοί χώροι μετατράπηκαν σε ερείπια. Η λεωφόρος του Πέρα είχε γεμίσει από εμπορεύματα των καταστημάτων, που λεηλατήθηκαν. Στα νεκροταφεία ανοίχθηκαν ακόμη και οι τάφοι των Ρωμιών και βγήκαν έξω οι σοροί» προστίθεται.

Ο τότε βουλευτής του Δημοκρατικού Κόμματος, Αλέξανδρος Χατζόπουλος, του οποίου το σπίτι είχε λεηλατηθεί, κατέθεσε, ότι εκείνο το βράδυ με σκάφη έφθασαν στην Πρίγκηπο περίπου 300 άτομα, τα οποία στη συνέχεια κατέστρεψαν κάτω από τα βλέμματα της Αστυνομίας τα σπίτια των Ρωμιών.

«Οι στρατιωτικές μονάδες και η Αστυνομία, που ήξεραν ότι θα ξεσπάσουν γεγονότα, δεν επενέβησαν. Την πρώτη ημέρα δεν έγινε καμία ανακοίνωση από την κυβέρνηση και ενώ τη νύχτα κηρύχθηκε στρατιωτικός νόμος, το πρωί ήρθη και επιβλήθηκε πάλι τη νύχτα της επομένης. Ο στρατός, ο οποίος απλώς παρακολουθούσε τα γεγονότα, τελικά παρενέβη στο τέλος της δεύτερης ημέρας. Όταν στις 7 Σεπτεμβρίου κηρύχθηκε στρατιωτικός νόμος, τότε ήρθε στο φως και η εικόνα των όσων έγιναν» λέει η εφημερίδα.