Προτάσεις στην ΣΕΑ για την μείωση των κινδύνων και των επιπτώσεων από τη χρήση των γεωργικών φαρμάκων στη μελισσοκομία

ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΕΠΙΣΤΗΜΟΝΙΚΗ ΕΤΑΙΡΕΙΑ ΜΕΛΙΣΣΟΚΟΜΙΑΣ – ΣΗΡΟΤΡΟΦΙΑΣ

ΓΕΩΠΟΝΙΚΗ ΣΧΟΛΗ Εργ. Μελισσοκομίας – Σηροτροφίας.

ΓΕΩΠΟΝΙΚΟ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΑΘΗΝΩΝ Εργαστήριο Σηροτροφίας - Μελισσοκομίας-

Πληροφορίες:

Α. Θρασυβούλου τηλ. 2310 991754,

thrasia@agro.auth.gr

Σ. Γούναρη τηλ. 210 6399366

sqounari@nagref.gr

Αθήνα: 29 Αυγούστου 2011

Α. Π.. 18/2011

Προς

Υπ. Αγροτικής Ανάπτυξης και Τροφίμων

Διεύθυνση Προστασίας Φυτικής Παραγωγής

(Συντονιστική Εθνική Αρχή)

Κοινοποίηση

· Υπουργό ΥΑΑΤ κ. Σκανδαλίδη

· Υφυπουργό ΥΑΑΤ κ. Δριβελέγκα

· Γενικό Γραμματέα ΥΑΑΤ κ. Κανελλόπουλο

· Εθνική Διεπαγγελματική Οργάνωση μελιού και λοιπών προϊόντων.

· Πανελλήνιο Σύνδεσμο Παραγωγών βασιλισσών, Βασιλικού Πολτού και Λοιπών Προϊόντων.

· Περιοδικά Μελισσοκομική Επιθεώρηση και Μελισσοκομικό Βήμα

Θέμα «Προτάσεις στην ΣΕΑ για την μείωση των κινδύνων και των επιπτώσεων από

τη χρήση των γεωργικών φαρμάκων στη μελισσοκομία »

Σύμφωνα με την οδηγία 91/414 του Συμβουλίου της 15ης Ιουλίου 1991 και το σχέδιο Νόμου για τα φυτοφάρμακα άρθρο 15, παράρτημα ΙV της οδηγίας 2009/128/ΕΚ, οι μέλισσες χρησιμοποιούνται ως δείκτης για τις επιδράσεις των φυτοφαρμακευτικών ουσιών σε μη στόχους ασπόνδυλους οργανισμούς. H επικινδυνότητα των φυτοφαρμακευτικών ουσιών στις μέλισσες, καθορίζεται από τους συντελεστές κινδύνου (ΣΚ), οι οποίοι υπολογίζονται από την μέγιστη συγκέντρωση της δραστικής ουσίας του σκευάσματος, που εφαρμόζεται σε ένα εκτάριο, διαιρούμενη με τη μέση θανατηφόρα δόση δι’επαφής (LD50contact), ή τη μέση θανατηφόρο δόση δια του στόματος (LD50 oral ) .

Οι δείκτες αυτοί για τα Φαρμακευτικά σκευάσματα της ομάδας των νεονικοτινοειδών είναι ελλιπείς για τους παρακάτω λόγους:

1. Υπολογίζουν μόνο την οξεία τοξικότητα στις μέλισσες και όχι τη χρόνια. Οι μέλισσες συλλέγουν γύρη με υπολείμματα νεονικοτινοειδών σε υποθανατηφόρες δόσεις (3-10 μg/kg), την μεταφέρουν και την αποθηκεύουν στην κυψέλη τους (Chauzat et al. 2006, Bonmatin et al. 2003 and 2005, Scientific and Technical Committee 2004)

Η συνεχής χρήση της δηλητηριασμένης αυτής γύρης από τις μέλισσες προκαλεί χρόνια τοξικότητα, η οποία εκφράζεται με μειωμένη ικανότητα αναζήτησης και κατανάλωσης τροφής, (Yang et al 2008, Decourtye et al., 2004, Ramirez-Romero et al. 2008), ελάττωση της ικανόπτητας όσφρησης (Decourtye et al., 2004, Hassani et al. 2005), αποσυντονισμό στην επικοινωνία, (Colin et al 2004, Medrycki et al 2003, Kirchner, 1999), θανάτωση του γόνου (Colin et al. 2004), περιορισμό της ωοτοκίας της βασίλισσας (Rose et al. 2007, Kindemba 2009) και άλλες δυσμενείς επιπτώσεις (Suchail et al 2001, Moise et al. 2003), οι οποίες δεν λαμβάνονται υπόψη από τους συντελεστές επικινδυνότητας.

2. Τα νεονικοτινοειδή είναι ιδιαίτερα σταθερά στο έδαφος. Η διάρκεια ημιζωής του imidacloprid στο έδαφος είναι 1.000 ημέρες και του clothianidin 1.155 ημέρες (Baskaran et al., 1999). Οι χημικές αυτές ενώσεις παραμένουν στο έδαφος μέχρι την επόμενη σοδειά, μεταφέρονται όμως και από την κύρια καλλιέργεια στην αυτοφυή βλάστηση που ακολουθεί, επιμολύνοντας έτσι τους ιστούς, το νέκταρ και τη γύρη φυτών μη στόχων (Βonmatin et al , 2005 a, b). Η συνεχής παραμονή τους στο έδαφος και η μετακίνηση τους στην αυτοφυή βλάστηση και σε φυτά μη στόχους, βρίσκεται σε αντίθεση με τις απαιτήσεις της παραγράφου Ε του παραρτήματος Δ του κανονισμού 2009/128, και έχει ως αποτέλεσμα συνεχείς δυσμενείς επιπτώσεις όχι μόνο στις μέλισσες αλλά και σ’ άλλα ωφέλιμα έντομα (Βonmatin et al. , 2005 a, b, Kindemba 2009, Tasei et al. 2000, Sterk & Benuzzi, 2004)

3. Οι Σ.Κ. δεν λαμβάνουν υπόψη τους τη συνεργιστική δράση που έχουν οι φαινομενικά μικρές συγκεντρώσεις των νεονικοτινοειδών στη γύρη, με τα χημικά σκευάσματα, που χρησιμοποιεί ο μελισσοκόμος μέσα στη κυψέλη. Οι εργασίες των Iwasa et al. (2004) έδειξαν ότι η συνεργιστική δράση των νεονικοτινοειδών με τις χημικές ουσίες που προκύπτουν από τις θεραπευτικές επεμβάσεις του μελισσοκόμου προκαλούν μεγάλες απώλειες των μελισσών.

Ύστερα από αυτά,

à με βάση το άρθρο 29 παρ. 1 του Σχεδίου Νόμου 2009/128/ΕΚ σύμφωνα με το οποίο, η Συντονιστική Εθνική Αρχή μπορεί να υιοθετήσει άλλους κατάλληλους δείκτες επικινδυνότητας,

à και το άρθρο 18 σύμφωνα με το οποίο, στην εκπόνηση των Εθνικών Σχεδίων Δράσης για τη μείωση των κινδύνων και των επιπτώσεων της χρήσης των φυτοφαρμάκων στο περιβάλλον και σε οργανισμούς μη στόχους, λαμβάνονται υπόψη οι απόψεις όλων των ενδιαφερομένων φορέων, καθώς επίσης και της υπάρχουσας διεθνούς βιβλιογραφίας,

προτείνουμε τα παρακάτω:

α) Στους Σ..Κ. των φυτοπροστατευτικών ουσιών να περιληφθούν και δείκτες που σχετίζονται με την χρόνια τοξίκωση σε οργανισμούς μη στόχους. Συγκεκριμένα για τις μέλισσες οι δείκτες αυτοί πρέπει να περιλαμβάνουν την επίδραση που ασκεί η χρόνια τοξίκωση στην επικοινωνία, ωοτοκία, ικανότητα εξεύρεση τροφής, προσανατολισμό, ανθεκτικότητα στις ασθένειες κ.α.

β) Να συμπεριληφθεί στους Σ.Κ. και η συνεργιστική δράση των φυτοπροστατευτικών ουσιών που οι μέλισσες συλλέγουν και αποθηκεύουν σε υποθανατηφόρες συγκεντρώσεις στη φωλιά τους, με τις ουσίες που χρησιμοποιούν οι μελισσοκόμοι για την αντιμετώπιση των ασθενειών των μελισσιών τους.

γ) Να μην επιτρέπεται η χρήση φυτοπροστατευτικών ουσιών, που παραμένουν στο έδαφος χρονικό διάστημα μεγαλύτερο της μιας καλλιεργητικής περιόδου.

δ) Να συμμετέχει στην Επιτροπή υποβολής πρότασης του Εθνικού Σχεδίου Δράσης, σύμφωνα με το άρθρο 32 του Σχεδίου Νόμου «για τη διάθεση Φυτοπροστατευτικών προϊόντων στην αγορά», και ειδικός επιστήμονας του κλάδου της Μελισσοκομίας, τον οποίο θα υποδείξει η Ελληνική Επιστημονική Εταιρεία Μελισσοκομίας-Σηροτροφίας. Υπενθυμίζουμε ότι οι μέλισσες χρησιμοποιούνται ως δείκτης για τις επιδράσεις των φυτοφαρμακευτικών ουσιών σε μη στόχους ασπόνδυλους οργανισμούς και πέραν αυτού αποτελεί για τη χώρα μας σημαντική οικονομική δραστηριότητα.

Με βάση τις παραπάνω προτάσεις ζητούμε να ανασταλούν οι άδειες χρήσης των νεονικοτινοειδών στη χώρα μας, όπως άλλωστε έχει γίνει στη Γερμανία, Σλοβενία, Γαλλία και Ιταλία (Kindemba, 2009), έως ότου στο σύστημα αδειοδότησης των συγκεκριμένων φυτοπροστατευτικών ουσιών ενσωματωθούν οι παραπάνω Συντελεστές Κινδύνου.

Για την Ελληνική Επιστημονική Εταιρεία Μελισσοκομίας-Σηροτροφίας Η Πρόεδρος Σοφία Γούναρη

Για το Αριστοτέλειο Πανεπιστήμιο Ο Καθηγητής Ανδρέας Θρασυβούλου

Για το Γεωπονικό Πανεπιστήμιο Αθηνών Ο Καθηγητής Πασχάλης Χαριζάνης

Επισυνάπτεται Βιβλιογραφία

ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ

Baskaran S., Kookana R.S. & Naidu R. (1999) Degradation of bifenthrin, chlorpyrifos and imidacloprid in soil and bedding materials at termiticidal application rates. Pesticide Sciences 55, 1222-1228.

Bonmatin J.M., Moineau I., Colin M.E., Fleche C.,& Bengsch E.R. (2005). Behaviour of imidacloprid in Fields. Toxicity for honey bees. Environmental Chemistry Part V, 483-494.

Bonmatin J.M., Marchand P.A., Charvet R, Moineau I., Bengsch E.R., Colin M.E. (2003) Method for analysis of imidacloprid in soils, plants and pollen. Analytical Chemistry 75(9)2027-2033

Βonmatin J.M. Marchand P.A. Charvet R. Moineau E.R. Bengsch & Colin M.E. (2005a) Quantification of imidacloprid uptake on maize crops. Journal of Agriculture and Food Chemistry 53, 5336-5341

Colin M.E., Bonmatin J.M, Moineau D Gaimon C, Brum S & Vermandere J. P. (2004). A method to quantify and analyze the foraging activity of honey bees. Relevance to sub-lethal effects induced by systematic insecticides. Archives of Environmental Contamination and Toxicology 47 (3):387-395

Chauzat M.P. Faucon J.P., Martel A.C., Lachaize J., Cougoule N & Aubert M (2006) A survey of pesticide residues in pollen loads collected by honey bees in France. Apiculture and Social insects 99 (2):253-262.

Decourtye A., Devillers J., Cluzeau S., Mercedes C & Pham-Delegue M.H. (2004) Effects of imidiacloproprid and delamethrin on associative learning in honeybees under semi-field and laboratory conditions. Ecotoxicology and Environmental Safety 57 (3) 410-611

Rose R, Dively G.P. and Pettis J (2007) Effects of Bt corn pollen on honeybees: emphasis on protocol development. Apidologie 38: 368-377

Iwasa T., Motoyama N., Anbrose J.T. & Roe M (2004) Mechanism for the differential toxicity of neonicotinoid insecticides in the honey bee, Apis mellifera. Crop Protection 23 (5)371-378

Hassani A.K.E., Dacher M., Gauthier & Armengaud C (2005) Effects of sub-lethal doses on fipronil on the behaviour of the honeybee (Apis mellifera). Pharmacology Biochemistry and Behaviour 82(1):30-39

Kindemba Vicky (2009) The impact of neonicotinoids insecticides on bumblebees, honeybees and other non-target invertebrates. Edinburgh Entomological Club. Pesticide Action network. ISBN 978-1-904878-964

Kirchner W.H., (1999) Mad-bee disease? Sub lethal effects of imidacloprid on honeybees (Apis mellifera carpatica). Buletinul Univesitatii de Stiinte Agricole si Medicina Veterinara ClujNapova, Seria Zootehnies si Biotehnologii.

Medrycki P., Montanari R., Bortolotti L., Sabatini A.G., Maini S, & Porriti (2003). Effects of imidacloprid administered in sub-lethal doses on honey bee behaviour. Laboratory tests. Bulletin of Insectology 56(1)59-62.

Moise A., Margitas L.A., Dezmirea D & Man M (2003) Research concerning the effect of imidacloprid on honeybees (Apis mellifera carpatica). Buletinul Univeritatii de Stiinte Agricole se Medicina Veterinara Cluj Napoca, Seria Zootehnie si Biotechnology 59

Ramirez-Romero R., Chaufaux J., & Pham-Delegue M.H.. (2008) Effects of Cry1Ab protoxin, deltamethrin and imidacloprid on the foraging activity and learning performances of the honeybee Apis mellifera, a comparative approach. Apidologiie 36:601-611

Scientific and Technical Committee (2004) A multifactorial study on the disturbance of bees. Imidacloprid used in coating seed (Gaucho) and the disturbance to bees. Final Report.

Sterk G & Benuzzi M (2004) New plant protection chemicals: tests of toxicity to bumble bees in the greenhouse. Colture Protette-CAB Abstract

Suchail , Guez & Belzunces L.P. (2001) Discrepancy between acute chronic toxicity induced by imidacloprid and its metabolites in Apis mellifera. Environmental Toxicology and Chemistry, 20 (11): 2482-2486.

Tasei J.N. Ripault G., Rivault E (2001) Hazards of imidacloprid seed coating to Bombus terrestris when applied to sunflower seeds. Journal of Economic Entomology 94(3):623-627

Yang E.C. Chuang Y.C., Chen Y.L., Chang (2008) Abnormal foraging behaviour induced by sublethal dosage of imidacloprid in the honey bee. Journal of Economic Entomology 101 (6)1743-1748.